ამქვეყნიური თეოლოგიის დღის წესრიგი

ავტორი: სალი მაკფეგი

გიორგი ჩუბინიძის თარგმანი

ტექსტის PDF ვერსია შეგიძლიათ ჩამოტვირთოთ აქ

მე შესავალ კურსს ვკითხულობ თანამედროვე თეოლოგიაში, რომელიც მე-20 საუკუნეს მოიცავს. 50-იანების ბოლოს, როდესაც მსგავსი კურსი, როგორც სასულიერო სასწავლებლის სტუდენტმა იელში გავიარე, ის თემატურად საკმაოდ ერთიანი იყო. ჩვენ შევისწავლეთ დიდი გერმანელი თეოლოგები, რომელთა სახელები “ბ” ასოთი იწყებოდა (როგორც ჩანს, ეს ასო თეოლოგიაში წარმატების წინაპირობაა) — ბარტი, ბულტმანი, ბრუნერი, ბონჰოფერი და, რა თქმა უნდა, ტილიხი. მათ ყველას ერთი და იგივე საკითხები აწუხებდათ, რომელთაგან აღსანიშნავია გონიერება და გამოცხადება, რწმენა და ისტორია, მეთოდოლოგიის საკითხები და განსაკუთრებით ეპისტემოლოგია: როგორ შეგვიძლია შევიმეცნოთ ღმერთი?

უფრო ახალი თეოლოგია თემატურად ასეთი ერთიანი არაა. პირველი მნიშვნელოვანი ცვლილება, 60-იანი წლების ბოლოს, სხვადასხვა გამათავისუფლებელი თეოლოგიების გამოჩენას მოჰყვა, რომელთა რაოდენობა დღესაც იზრდება და შინაარსი იცვლება, რადგან ისტორიის მიერ უგულებელყოფილი, უფრო და უფრო განსხვავებული ხმები დაჟინებით ითხოვენ მოსმენას. მიუხედავად იმისა, რომ ამ განსხვავებული თეოლოგიების ერთმანეთისაგან ბევრი რამ განასხვავებთ (ბევრად მეტი ვიდრე, ის რაც გერმანულ და ამერიკულ თეოლოგიებს ერთმანეთისგან), მათ ერთი საკითხი მაინც აერთიანებთ: ისინი არ სვამენ კითხვას, თუ როგორ შეგვიძლია შევიმეცნოთ ღმერთი, არამედ როგორ შევცვალოთ სამყარო. ჩვენს საუკუნეში თეოლოგიური აზროვნების მეორე მნიშვნელოვანი გარდაქმნის ზღვარზე ვიმყოფებით, გარდაქმნის, რომლის მთავარი კითხვა არა მხოლოდ ისაა, თუ როგორ შევცვალოთ სამყარო, არამედ ისიც თუ როგორ დავიცვათ დედამიწა დაზიანებისგან, მისი სახეობები კი გადაშენებისგან.

ბოლო რამდენიმე წლის საგანგებო მოვლენები, ცივი ომის დაძაბულობის შემცირება და ადამიანის მიერ ფლორისა და ფაუნის და მათი მხარდამჭერი ეკოსისტემის განადგურების შედეგებზე მსოფლიო მასშტაბის გამოღვიძება, ფოკუსის მნიშვნელოვან ცვლილებაზე მიუთითებს. ალბათ უფრო ზუსტი იქნება ვთქვათ, რომ გამათავისუფლებელი თეოლოგიების ფოკუსი გაფართოვდა, რათა ყველა ჩაგრულ ადამიანთან ერთად, ყველა ჩაგრული არსება და თავად პლანეტა დედამიწა მოიცვას.

გამათავისუფლებელი თეოლოგიები სამართლიანად ამტკიცებენ, რომ ნებისმიერი თეოლოგია კონკრეტული კონტექსტებიდან გამომდინარე იწერება. ერთი ასეთი კონტექსტი, რომელიც უგულებელყოფილი იყო და ახლა ასპარეზზე გამოდის, ყველაზე ფართო და ამავდროულად, ყველაზე ძირითადია: პლანეტის კონტექსტი, კონტექსტი, რომელსაც ჩვენ ყველა ვიზიარებთ და რომლის გარეშეც ჩვენ ვერ ვიარსებებთ. ჩემი აზრით, მე-20 საუკუნის თეოლოგიაში ეს ბოლო გარდაქმნა გამათავისუფლებელი თეოლოგიებისგან განსხვავებულ საკითხს კი არ ეხება, არამედ მას აღრმავებს, აღიარებას იმას, რომ ჩაგრულთა ბედი და დედამიწის ბედი განუყოფლად არის დაკავშირებული ერთმანეთთან. რადგან ჩვენ ყველანი ერთ პლანეტაზე ვცხოვრობთ — პლანეტაზე, რომელიც ჩვენი დესტრუქციული ქცევისგან დაუცველია. კავშირი სამართლიანობასა და ეკოლოგიურ საკითხებს შორის განსაკუთრებით თვალსაჩინო დასავლური აზროვნების დუალისტური, იერარქიული წესის შუქზე ჩანს, რომელშიც ზემდგომი და დაქვემდებარებული ერთმანეთთან კორელაციაშია: კაცი-ქალი, თეთრკანიანი-ფერადკანიანი, ჰეტეროსექსუალი-ჰომოსექსუალი, შრომისუნარიანი-უნარშეზღუდული, კულტურა-ბუნება, გონება-სხეული, ადამიანი-არაადამიანი. ეს ურთიერთდაკავშირებული — ხშირად ნორმატიულად რანჟირებული — ტერმინები ცხადყოფს, რომ ბუნებრივ სამყაროზე ბატონობა და მისი განადგურება განუყრელ კავშირშია ღარიბებზე, ფერადკანიანებზე და ყველა სხვაზე ბატონობასა და ჩაგვრასთან, ვინც კორელაციის “ქვედა” კალათაში ხვდება. ეს ყველაზე მკაფიოდ ქალისა და ბუნების უძველეს და ღრმა გაიგივებაში ვლინდება, გაიგივებაში, რომელიც ისეთი ღრმაა, რომ ჩვენს მთელ არსებაზე აქვს გავლენა: ჩვენ დედების სხეულებიდან ვიშვებით, ხოლო დედამიწა თავისი სხეულით გვასაზრდოებს. ბუნების — და ქალების — მიერ სიცოცხლის მონიჭებისა და უკან წაღების ძალა ამ ორს შორის გარდაუვალ კავშირს განასახიერებს და, შესაბამისად, სამართლიანობისა და ეკოლოგიური საკითხების აუცილებელ ურთიერთკავშირს. როგორც ბევრმა აღნიშნა, ისტორიულად, ქალისა და ბუნების სტატუსი ერთმანეთს შეესაბამებოდა: ერთის სტატუსი, მეორის სტატუსს განსაზღვრავდა.

მსგავსი კორელაცია ჩანს ადამიანის ჩაგვრის სხვა ფორმებსა და ბუნებრივი სამყაროსადმი გულგრილ მოპყრობას შორისაც. თუ ეკოლოგიური ჯანმრთელობა დაცული არ იქნება, მაგალითად, ღარიბები და სხვები, რომლებსაც შეზღუდული წვდომა აქვთ მწირ რესურსებზე (რასის, კლასის, სქესის ან ფიზიკური შესაძლებლობების გამო) ვერ გამოიკვებებიან. ყველა ადამიანის დასაპურებლად, მარცვლეული უნდა იზრდებოდეს. დასავლური აზროვნებისთვის დამახასიათებელი დუალიზმი თავისთავად ღირებულებას ანიჭებს დუალიზმის ზემდგომ ნაწილს და, შესაბამისად, კანონზომიერად თვლის, რომ ქვემდგომი ნაწილი ზემდგომებმა თავიანთი ინტერესების სასარგებლოდ გამოიყენონ. მაგალითად, დასავლური მულტინაციონალური კორპორაციები მიიჩნევენ, რომ „გონივრული“ და „ნორმალურია“ მესამე სამყაროს ხალხებისა და ბუნებრივი რესურსების საკუთარი ფინანსური სარგებლობისთვის გამოყენება, იმის მიუხედავად თუ რად შეიძლება დაუჯდეს ეს მკვიდრ მოსახლეობას და მათი მიწების ჯანმრთელობას.

ჩაგვრის სხვადასხვა ფორმებს შორის კავშირი ბევრისთვის სულ უფრო ცხადი ხდება, რასაც მოწმობს ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს მიერ „მშვიდობისა და სამართლიანობის“ პროგრამაში „ქმნილებათა მთლიანობის“ შეტანა. XX საუკუნის ბოლოს ჩვენ ვალდებულები ვართ გავაკეთოთ რაღაც უპრეცედენტო: ვიფიქროთ ჰოლისტურად, ვიფიქროთ „ყველაფერზე, რაც არსებობს,“ ვინაიდან ამ პლანეტაზე ყველაფერი ურთიერთდაკავშირებული და ურთიერთდამოკიდებულია, შესაბამისად, თითოეულის ბედი მთელის ბედზეა მიბმული.

მსოფლიოში არსებულმა მდგომარეობამ ჩემს თეოლოგიურ მოგზაურობაზე „მოქცევის“ მსგავსი გავლენა იქონია. ინტელექტუალური მოგზაურობა 50-იან წლებში დავიწყე როგორც ბართიანელმა და მივხვდი, რომ ჩემი ჩვეულებრივი რელიგიური აღზრდისთვის ბართის თავბრუდამხვევი, ღვთაებრივი ტრანსცენდენცია და „სხვაობა“ [otherness] ისეთივე შთამაგონებელი იყო, როგორც მთის ცივი ჰაერი. ჩემი თაობის ბევრი წარმომადგენლის მსგავსად, ბართში აღმოვაჩინე ის, რაც ლიბერალიზმის ახალ და საჭირო ალტერნატივად მეჩვენებოდა. მაგრამ რელიგიური ენის პოეტურ, მეტაფორულ ბუნებაზე (და შესაბამისად მის შეფარდებით, კონსტრუქციულ და აუცილებლად ცვალებად ხასიათზე) წლების მუშაობის შემდეგ და ებრაულ და ქრისტიანულ ტრადიციათა ენის იერარქიული, დუალისტური ხასიათის ფემინისტური კრიტიკის გათვალისწინებით, ჩემი კავშირები ბიბლიურ და ბართისეულ ღმერთთან შესუსტდა. ეს წლები, ჩემი, როგორც თეოლოგის განვითარების “დეკონსტრუქციული” ეტაპი იყო.

ჩემი კონსტრუქციული ეტაპი ამერიკის რელიგიის აკადემიის წინაშე გორდონ კაუფმანის 1983 წლის საპრეზიდენტო მიმართვის წაკითხვის შემდეგ დაიწყო. კაუფმანმა ჩვენი დროის საგანგაშო ვითარების — ბირთვული ომის შესაძლებლობის — გათვალისწინებით, პარადიგმის შეცვლისკენ მოგვიწოდა. მან თეოლოგებს ებრაული და ქრისტიანული ტრადიციების ძირითადი სიმბოლოების — ღმერთის, ქრისტეს და თორას — დეკონსტრუქციისა და რეკონსტრუქციისკენ მოუწოდა ისე, რომ ისინი სიცოცხლის მხარეს აღმოჩენილიყვნენ და არა მის წინააღმდეგ, როგორც ღმერთის მთავარი სიმბოლო იყო ტრადიციულ პატრიარქალურ, იერარქიულ და მილიტარისტულ წარმოდგენაში. მე ამ მოწოდებას ჩემი შემდგომი შრომებით გამოვეხმაურე და ამოცანის შესრულებაში შემქონდა წვლილი.

მიუხედავად იმისა, რომ ბირთვული საფრთხე გარკვეულწილად შემცირდა, გაიზარდა ეკოლოგიური მდგომარეობის გაუარესების საფრთხე: პირველი, “სწრაფად კლავს”, მეორე კი “ნელა”. სხვა სიტყვებით, რომ ვთქვათ, გარკვეული დრო მოგვეცა. ეს დრო კარგად უნდა გამოვიყენოთ, რადგან შესაძლებელია ბევრი არც გვქონდეს დარჩენილი. თუ მხედველობაში მივიღებთ იმას, რომ ჩვენ წინაშე ბევრი განსხვავებული ამოცანა დგას, თეოლოგებს ეს ცვლილება მრავალგანზომილებიანი დღის წესრიგის წინაშე აყენებს. თუ პარადიგმის ამ ცვლილებას საყოველთაოდ გაიზიარებენ, ჩვენ თეოლოგიური წარმოების ახალ რეჟიმს მივიღებთ, რომელიც ადვოკატირებით, კოლეგიალობით და განსხვავებების დაფასებით უნდა ხასიათდებოდეს.

გამათავისუფლებელი თეოლოგიების აღზევებამდე, თეოლოგია უფრო მეტად აკადემიაში ინტელექტუალური პატივისცემის მოპოვებაზე ზრუნავდა, ვიდრე ჩაგრულებთან ან კონკრეტულ პოლიტიკურ ან სოციალურ მიდგომებთან და პრაქტიკებთან ალიანსების დამყარებაზე. არსებობდა კომფორტული დაყოფა თეოლოგიასა (დაკავებული ღმერთის შემეცნების საკითხებით) და ეთიკას შორის (ნაკლებ პრესტიჟული, ქმედებაზე ორიენტირებულებისთვის). თეოლოგები, როგორც წესი, „სოლო“ მოთამაშეები იყვნენ. თითოეულ კაც ავტორს (ამ დარგში ქალი ავტორების დეფიციტი იყო) თავისი magnum opus-ის, სრული სისტემური თეოლოგიის დაწერა სურდა. როგორც დეკონსტრუქტივისტებმა ხაზგასმით აღნიშნეს, ეს თეოლოგები ხმათა მრავალფეროვნების საწინააღმდეგოდ ცდილობდნენ განემტკიცებინათ ერთი (საკუთარი ან თუნდაც მათნაირების) ხმა, როგორც „უნივერსალური“ ჭეშმარიტება.

ჩვენი მდგომარეობა თეოლოგებისგან სხვაგვარ ქცევას მოითხოვს. როგორც ყველა ადამიანს, ჩვენ, როგორც პირად, ისე პროფესიულ ცხოვრებაში, ჩვენი პლანეტისა და მისი ყველა არსების კეთილდღეობისთვის უნდა ვიმუშაოთ. ჩვენ უნდა ვიმუშაოთ კოლეგიურ რეჟიმში, იმის გაცნობიერებით, რომ ჩვენ მხოლოდ მცირე წვლილის შეტანა შეგვიძლია. ფემინისტები ხშირად „ქსოვილის პატარა კვადრატებისგან შეკერილი საბნის“ მეტაფორას გვთავაზობენ, როგორც სათანადო მეთოდოლოგიას: თითოეულ ჩვენგანს მხოლოდ მცირე „კვადრატის“ შეტანა შეუძლია მთლიანობაში. კვლევის ასეთი გაგება შეიძლება უცხო იყოს აკადემიისთვის, რომელიც ამ სფეროში სხვების პოზიციების გაკარიკატურებასა და ერთ შეხედულებაზე დაჟინებას ახალისებს.

ჩვენ ვცხოვრობთ ძალიან საშიშ დროში და ასეთი თამაშებისთვის აღარ გვაქვს დრო. ჩვენ ერთად უნდა ვიმუშაოთ, თითოეულმა თავისი მცირე წვლილი უნდა შეიტანოს პლანეტარული სიტუაციის შექმნაში, რომელიც უფრო სიცოცხლისუნარიანი და ნაკლებად მოწყვლადი იქნება. კოლეგიური თეოლოგია ღიად ემხრობა მრავალფეროვნებას. როგორც ფემინიზმის, ისე პოსტმოდერნული მეცნიერების ერთ-ერთი მთავარი მიგნება მდგომარეობს იმაში, რომ ყველაფერი (ნეკერჩხლის ფოთლები, ვარსკვლავები, ირმები, ჭუჭყი და არა მხოლოდ ადამიანები) — ურთიერთდაკავშირებულობისა და ურთიერთდამოკიდებულის მიუხედავად —, ერთმანეთისგან განსხვავდება. ინდივიდუალობა და ურთიერთდაკავშირებულობა სამყაროს მახასიათებელია; აქედან გამომდინარე, არც ერთი ხმა ან სახეობა არ არის მეორეზე მნიშვნელოვანი.

თუ ადვოკატირება, კოლეგიალობა და მრავალფეროვნება თეოლოგიურ აზროვნების წესი გახდება, თუ თეოლოგიის დღის წესრიგი გაფართოვდება და ჩვენი პლანეტის კონტექსტს მოიცავს, გარკვეული მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდება. მე წარმოგიდგენთ სამ მათგანს.

პირველ რიგში, ეს ნიშნავს თეოლოგიური აზროვნების მეტ-ნაკლებად საერთო დღის წესრიგს, თუმცა თითქმის უსასრულო რაოდენობის, განსხვავებული ამოცანებით. ყოვლისმომცველი დღის წესრიგის ნაწილი უნდა იყოს მთავარი ებრაული და ქრისტიანული ტრადიციის სიმბოლოების დეკონსტრუქცია და რეკონსტრუქცია სიცოცხლისა და მისი რეალიზების სასარგებლოდ, ჩაგრულთა, მათ შორის დედამიწის და მისი ყველა ქმნილების, გათავისუფლების პროექტის მთავარ მიზნად ქცევა. ეს იმდენად ვრცელი, იმდენად ინკლუზიური დღის წესრიგია, რომ მისი არტიკულირება და განხორციელება მრავალი გზით იქნება შესაძლებელი. ის თეოლოგთა მზერას ზეციდან მიწისკენ, იმქვეყნიურიდან ამქვეყნიურისკენ მოაბრუნებს; ან, უფრო ზუსტად, ის ვარსკვლავებით მოჭედილ ცას მიწასთან დაგვაკავშირებინებს, როგორც ამას „საყოველთაოდ ცნობილი“ შესაქმისის ისტორია ამტკიცებს, რომელიც გვეუბნება, რომ სამყაროში ყველაფერი, მათ შორის ვარსკვლავები, ჭუჭყი, ჩიტები, შავი ხვრელები, დაისი, მცენარეები და ადამიანები მილიარდობით წლის წინ მომხდარი უზარმაზარი აფეთქების შედეგია. როგორიც არ უნდა აღვადგინოთ ღმერთის, ადამიანისა და დედამიწის სიმბოლოები, ამის დუალისტური გზით გაკეთება აღარ შეიძლება, რადგან ცა და მიწა ერთი ფენომენია, თუმცა წარმოუდგენლად ძველი, მდიდარი და მრავალფეროვანი.

თუ თეოლოგია ჰოლისტურ აზროვნებას აპირებს, ანუ დღევანდელ რეალობაზე დღევანდელი წარმოდგენის ჩარჩოში, მაშინ მან ეს შესაქმისის [creation] ახალ ნარატივთან შესაბამისობაში უნდა გააკეთოს. ერთ-ერთი, რაც ამ ნარატივის საფუძველზე თეოლოგიამ შეიძლება გააკეთოს, ადამიანების მიწიერ არსებებად (და არა უცხოპლანეტელებად ან პლანეტის ვიზიტორებად) აღიარება და სამყაროს, და მათ შორის ჩვენი პლანეტის, პროცესებში ღმერთის იმანენტურად ჩართულად განხილვაა. აქცენტის ასეთი ცვლილება მნიშვნელოვან გავლენას მოახდენს „პლანეტის გადარჩენაში“ თეოლოგების როლის გადააზრებაზე, რადგან ღმერთისა და ადამიანის დედამიწაზე შეხვედრის შედეგად წარმოქმნილი თეოლოგიები კოსმოცენტრულ და არა ანთროპოცენტრულ ფოკუსს ატარებენ. ეს, სხვათა შორის, არ ნიშნავს იმას, რომ თეოლოგიამ უნდა უარყოს თეოცენტრიზმი; ეს ნიშნავს, რომ ყველა ქმნილება [creation] ღვთიური საზრუნავია. ეს არც სამყაროზე [creation] ფოკუსის სასარგებლოდ გამოსყიდვის ტრადიციის ჩანაცვლებას გულისხმობს; უფრო ზუსტად, გამოსყიდვა უნდა მოიცავდეს სამყაროს [creation] ყველა განზომილებას და არა მხოლოდ ადამიანებს.

ახალ პარადიგმაზე გადასვლის მეორე შედეგი პრაქტიკაზე ფოკუსირება იქნება. როგორც ხუან სეგუნდომ თქვა, თეოლოგია არ არის ერთ-ერთი „ლიბერალური ხელოვნება“, ვინაიდან ის წინასწარმეტყველების ელემენტს შეიცავს, რაც მას სულ მცირე არაპოპულარულ და ზოგჯერ საშიშ საქმედ აქცევს. აკადემია მას საფუძვლიანი ეჭვით უყურებდა, მიუხედავად იმისა, რომ სურდა რელიგიის კვლევების ინკლუზია, მან იცოდა, რომ თეოლოგია მეცნიერული ობიექტურობის კანონებისთვის უცხო ერთგულებისა და ვალდებულების ელემენტს შეიცავს. (საინტერესოა, რომ მარქსისტული ან ფროიდიანული ვალდებულებები მისაღები იყო აკადემიაში, მაგრამ არა თეოლოგიური.) თუმცა, ეჭვისა და დეკონსტრუქციის ჰერმენევტიკა სულ უფრო მეტად უწყობს ხელს ობიექტურობის გამარტივებული, აბსოლუტისტური ცნებებისთვის ნიღბის ჩამოხსნას და სხვადასხვა პერსპექტივების, ინტერპრეტაციების, ვალდებულებებისა და კონტექსტების წინ წამოწევას. მეტიც, ეს უკანასკნელი დანახულია არა მხოლოდ ცოდნის გამამდიდრებლად, არამედ აუცილებლადაც. აქედან გამომდინარე, აქცენტი პრაქტიკაზე, ვალდებულებაზე და ანგაჟირებულ თეოლოგიაზე, არავითარ შემთხვევაში არ ნიშნავს მეცნიერული თანმიმდევრულობის ნაკლებობას ან ფიდეიზმში დაბრუნებას. პირიქით, ამ პარადიგმის მიხედვით, კონსტრუქციული თეოლოგიური აზროვნების (დედამიწაზე ჩვენს ადგილზე და დედამიწის საწყისებთან კავშირზე ფიქრი) მთავარი კრიტერიუმი უნდა იყოს იმის გათვალისწინება, თუ როგორ იმოქმედებს შემოთავაზებული კონსტრუქციები მათზე, ვინც მათი გავლენის ქვეშ ცხოვრობს.

თეოლოგიური კონსტრუქციები, მეცნიერულზე უწყინარი არ არის. XVII საუკუნიდან მოყოლებული მეცნიერებისა და ტექნოლოგიის ქორწინებით, სამეცნიერო საზოგადოების ვალდებულებები და ინტერესები სულ უფრო მეტად განისაზღვრება სამხედრო-სამრეწველო-სამთავრობო კომპლექსით, რომელიც ფუნდამენტურ კვლევებს აფინანსებს. სამეცნიერო კვლევის ეთიკური შედეგები — რომელი პროექტები ფინანსდება და რა შედეგები მოაქვს დაფინანსებულ პროექტებს — არის ან უნდა იყოს საკითხი, რომელიც მეცნიერების სფეროდ მოიაზრება, ეხება მას და არა მხოლოდ ამ პროექტების მსხვერპლებს. ანალოგიურად, თეოლოგიური აზროვნება ყურადღებიანი საქმიანობაა, რომელიც ზრუნავს იმაზე, რომ ეს კონსტრუქციული აზროვნება პლანეტისა და მისი ყველა ქმნილების კეთილდღეობას მოემსახუროს. საუკუნეების განმავლობაში ადამიანები გაუცნობიერებლად და გაცნობიერებულად, ქრისტიანულ სააზროვნო და ინტერპრეტაციულ კონსტრუქციებში ცხოვრობდნენ. ამ კონსტრუქციებიდან ზოგიერთი გამათავისუფლებელი იყო, მაგრამ ბევრი სხვა მჩაგვრელი, პატრიარქალური და პროვინციული იყო. მართლაც, თეოლოგია არ არის „ლიბერალური ხელოვნება“, არამედ წინასწარმეტყველური საქმიანობა, რომელიც გვაუწყებს და განმარტავს ყველა ქმნილების მიმართ ღვთის სიყვარულს.

პარადიგმის ცვლილების მესამე შედეგი არა მხოლოდ ის უნდა იყოს, რომ თეოლოგია შინაგანად გამრავალფეროვნდეს (ბევრი თეოლოგია არსებობს), არამედ ისიც, რომ მან თავისი წვლილი შეიტანოს XXI საუკუნის პლანეტარულ დღის წესრიგში, რომელიც გვიხმობს და გვიბიძგებს გადავლახოთ ნაციონალიზმი, მილიტარიზმი, უსაზღვრო ეკონომიკური ზრდა, კონსუმერიზმი, მოსახლეობის უკონტროლო ზრდა და ეკოლოგიური დეგრადაცია. დღემდე არასდროს ყოფილა ასე მკაფიო და ნათელი, ჩვენ შევხვდით მტერს და ვიცით, რომ ეს ჩვენ თვითონვე ვართ. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგს ჰოლისტური და პლანეტარული პერსპექტივა დაჟინებით ათქმევინებს, რომ ყველაფერი კარგად იქნება, თუ “ქმნილების სულიერება“ ტრადიციულ ქრისტიანულ „გამოსყიდვის სულიერებას“ ჩაანაცვლებს — საკითხი არც ასეთი მარტივია. ცხადია, ქმნილების უგულებელყოფის ხარჯზე გამოსყიდვაზე გადაჭარბებული აქცენტი გამოსასწორებელია; მეტიც, საერთო დასაბამის ამბავში ბევრი რამაა, რაც ჩვენი არსებისა და ყველა სხვა არსების სასწაულებრიობის დაფასებისკენ მოგვიწოდებს. მიუხედავად ამისა, სადავოა ასეთი ცოდნა და დაფასება საკმარისი იყოს ჩვენი დროის სირთულეებთან გასამკლავებლად.

მტერი, რომელიც გულგრილი, ეგოისტი, ახლომხედველი, ქსენოფობი, ანთროპოცენტრული და ხარბი ადამიანია — საჭიროებს, სულ მცირე, ცოდვის, როგორც პლანეტის მრავალი უბედურების მიზეზის აქტუალიზებას და უფრო ფართო, ღრმა მონანიებაზე აქცენტირებას. თეოლოგიას — სხვა ინსტიტუციებთან, კვლევით დარგებთან და ექსპერტულ ცოდნებთან ერთად — შეუძლია გააღრმაოს დედამიწის დაზიანებაში ჩვენი პასუხისმგებლობის განცდა. გარდა იმისა, რომ ქმნილებისა და ბუნების განახლებული თეოლოგიის მეშვეობით ჩვენს თვალებსა და გულებს ჩვენი პლანეტის სილამაზის, სიმდიდრისა და განსაკუთრებულობის დაფასებისკენ მივმართავთ, თეოლოგიამ ასევე ყურადღება უნდა გაამახვილოს ყველა იმ გზაზე, რომლითაც ჩვენ ცალ-ცალკე და ერთად ღმერთის ბრწყინვალე ქმნილება გავანადგურეთ და დღესაც ვანადგურებთ — ქმედებებზე, რომელთა ჩადენა მხოლოდ ჩვენ შეგვიძლია და არც ერთ სხვა ქმნილებას. დღევანდელი მძიმე მდგომარეობა მოითხოვს ცოდვისა და ბოროტების ქრისტიანული გაგების რადიკალიზებას. დედამიწის დღევანდელ მდგომარეობაში ადამიანის როლზე მიღებული ეს ახალი ცოდნა — საზარელია; ჩვენ სრულად დავკარგეთ უმანკოება, რადგან ვიცით, რა ჩავიდინეთ. თუკი თეოლოგები თავიანთ სამუშაოში ამ კონტექსტს და დღის წესრიგს ჩართავენ, ისინი შეძლებენ დიალოგში შევიდნენ ამ პრობლემატიკაზე მომუშავე სფეროების წარმომადგენლებთანაც: მათთან, ვინც აპურებს უსახლკაროებს და იბრძვის ცხოველთა უფლებებისთვის; კოსმოლოგებთან, რომლებიც გვეუბნებიან მატერიისა და სიცოცხლის ყველა ფორმის საერთო წარმომავლობის (და შესაბამისად ურთიერთდამოკიდებულების) შესახებ; ეკონომისტებთან, რომლებიც სწავლობენ, თუ როგორ უნდა შევიცვალოთ, თუ გვსურს რომ დედამიწამ თავისი მოსახლეობის მხარდაჭერა შეძლოს; კანონმდებლებთან და მოსამართლეებთან, რომლებიც მუშაობენ ჩვენს საზოგადოებაში დისკრიმინირებულთა სამოქალაქო უფლებების დაცვაზე; გრინჰემის ქალებთან, რომლებიც ატომური ელექტროსადგურების პიკეტირებას აწყობენ, და ჩრდილოეთ ინდოეთის ქალებთან, რომლებიც პირდაპირი გაგებით ხეებს „ეხუტებიან“, რათა განადგურებისგან დაიცვან და ა.შ.

თეოლოგია „მიწიერი,“ „ამქვეყნიური“ საქმიანობაა ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით: ის ეხმარება ადამიანებს იცხოვრონ სწორად, სათანადოდ, დედამიწაზე, ჩვენს სახლში. როგორც ებრაული, ისე ქრისტიანული ტრადიციები ყოველთვის დაჟინებით მოითხოვდნენ „სწორ ურთიერთობებს“: ღმერთთან, მოყვასთან და საკუთარ თავთან, მაგრამ ბოლო რამდენიმე ასეული წლის განმავლობაში კონტექსტი გაფართოვდა და ის უკვე მოიცავს ჩაგვრის მსხვერპლ მოყვასს, სხვა არსებებს და დედამიწას, რომელიც ყველას გვეხმარება. ეს ცვლილება შეიძლება ჩაითვალოს, როგორც დაბრუნება იმ ტრადიციის ფესვებთან, რომელიც შემოქმედს, გამომსყიდველ ღმერთს, ყოველივეს საწყისად და ხსნად განიხილავდა. ჩვენ ახლა ვიცით, რომ „ყოველივე რაც არის“ უფრო ფართოა, უფრო რთული, უფრო საოცარი, უფრო ურთიერთდამოკიდებული, ვიდრე ეს ოდესმე ჩვენთვის იყო ცნობილი. ახალ თეოლოგიებს, რომლებიც ასეთი კონტექსტიდან წარმოიშვებიან, აქვთ შესაძლებლობა დაინახონ ღვთაებრივი ტრანსცენდენცია უფრო ღრმა, გასაოცარი და უფრო ინტიმური გზით, ვიდრე ოდესმე. მათ ასევე აქვთ ვალდებულება ადამიანები და სიცოცხლის ყველა სხვა ფორმა ფუნდამენტურად ურთიერთდაკავშირებულად და ურთიერთდამოკიდებულად დაინახონ და ცნონ ჩვენი განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა პლანეტის კეთილდღეობაზე.

ჩემი შრომები სწორედ ამ კონტექსტში ვითარდება და მზარდი პლანეტარული საბნისთვის პატარა კვადრატის დამატებას ცდილობს. ახლა მინდა ძალიან კონკრეტული ვიყო. რა არის ჩემი პატარა „კვადრატი“, რომელსაც საერთო საბანს ვთავაზობ? რა შემიძლია, როგორც თეოლოგმა ქრისტიანულ ტრადიციაში, კონსტრუქციულად გავაკეთო, რათა ჩვენმა პლანეტამ შეძლოს საზოგადოებრივი ცხოვრების მხარდაჭერა? მე ხაზს ვუსვამ „როგორც თეოლოგს“, რადგან მჯერა, რომ პლანეტარული დღის წესრიგი არ შეიძლება იყოს უბრალო დამატებითი საქმიანობა, რასაც ადამიანი ყოველდღიური საქმიანობის მიღმა აკეთებს – გართობა ან ჰობი, როგორც ეს ადრე იყო, არამედ ეს უნდა იყოს მისი მოწოდება, მისი მთავარი მოწოდება. თუკი გასაგებია, როგორ შეიძლება პლანეტის დღის წესრიგში წვლილი შეჰქონდეს შვილების აღზრდას, მებაღეობას, სწავლებას, ავადმყოფის მოვლას ან ცხოველებზე ზრუნვას, ეს ჯერ კიდე გაუგებარია თეოლოგიის შემთხვევაში (რომ აღარაფერი ვთქვათ ბიზნესზე, სამართალზე, სახლის მოვლაზე, სანტექნიკაზე ან მანქანების წარმოებაზე). თითოეულ ამ სფეროს ვუტოვებ უფლებას თავად წარმოიდგინოს, როგორ შეიძლება მოერგონ პლანეტის დღის წესრიგს, თუმცა მე მჯერა, რომ ისინი აუცილებლად უნდა მოერგონ (თუ არა, მათი ლეგიტიმაცია კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება). მაგრამ ისინი, ვინც ამ ხელობებსა და უნარებს იყენებენ, თავად უნდა ამბობდნენ, თუ რა გზებით შეესაბამებიან ან უნდა შეესაბამებოდნენ ახალ დღის წესრიგს.

მრავალი განსხვავებული თეოლოგიური ამოცანა არსებობს, რომელიც პლანეტის კეთილდღეობასთანაა დაკავშირებული. ერთ-ერთი მთავარი ამოცანა საკუთარ თავზე, სხვებზე და ჩვენს პლანეტაზე განსხვავებულად აზროვნების სწავლაა, რადგან განსხვავებულად აზროვნების სწავლა ჩვეულებრივ წინ უსწრებს განსხვავებულად მოქმედების სურვილს და შესაძლებლობას. მსოფლმხედველობის საბაზისო დონეზე ადამიანის აზროვნების დიდი ნაწილი და მასში მისი ადგილი მისი კულტურის რელიგიურ ტრადიციებში არსებული დომინანტური წარმოდგენებიდან მომდინარეობს ხოლმე. ეს „აზროვნება“ პირველ რიგში არ არის ცნობიერი და არც რელიგიური ტრადიციის აქტიური წევრებით შემოიფარგლება. დასავლური კულტურა ებრაული და ქრისტიანული რელიგიებითაა ფორმირებული — ისტორიებით, გამოსახულებებით და ცნებებით, რომლებიც სამყაროში ადამიანის, ისტორიისა და ბუნების როლს განსაზღვრავენ. მეტიც, მე მჯერა, რომ ტრადიციის ძირითადი გამოსახულებები ან მეტაფორები უფრო დიდ გავლენას ახდენენ ადამიანთა ქცევაზე, ვიდრე მისი ძირითადი კონცეფციები ან იდეები. მაგალითად, დასავლურ ცნობიერებაში ღრმად შევიდა ღმერთის, როგორც მეფისა და მბრძანებლის გამოსახულება და არა ღმერთის, როგორც ტრანსცენდენტის იდეა.

ნება მომეცით მოკლედ აღვწერო რამდენიმე გზა, რომლითაც ჩვენს კულტურაში გავრცელებულმა თანამედროვე მსოფლმხედველობამ, ქრისტიანობისა და განსაკუთრებით პროტესტანტული ქრისტიანობის ღრმა გავლენა განიცადა. როგორც ბევრმა აღნიშნა, ქრისტიანული ტრადიცია არის და იყო არა მხოლოდ ღრმად ანდროცენტრული (ორიენტირებული მამრობით სქესზე და ღვთაებრივის მამრობით გამოსახულებაზე), არამედ, სხვა სახეობებისა და ბუნების თითქმის სრული უგულებელყოფის გამო, ღრმად ანთროპოცენტრულიც (ფოკუსირებული ადამიანის კეთილდღეობაზე), განსაკუთრებით ბოლო რამდენიმე ასეული წლის განმავლობაში. ის ასევე გამოსყიდვისა და ადამიანის ხსნის ვიწრო გაგებაზეა ორიენტირებული, რომელიც ხშირად ინდივიდუალისტური და საიქიოს ფარგლებშია არტიკულირებული. დედამიწისა და მისი ყველა არსების ჯანმრთელობა იშვიათად იყო ტრადიციის მთავარი საზრუნავი. მეტიც, ამ ტრადიციის დომინანტური გამოსახულება მონარქიული იყო. ღმერთი იერარქიულად მოწესრიგებული სამეფოს ხელმწიფე, უფალ და პატრიარქ მმართველადაა გამოსახული. ამ გამოსახულებაში ღმერთს სრული ძალაუფლება უპყრია, ხოლო ღვთაებრივი სამართლის [divine right] წინაშე ადამიანები წარმოდგენილები არიან, როგორც მეამბოხე, პატივმოყვარე ცოდვილებად.

ზედმეტია იმის თქმა, რომ ეს გამოსახულება არ არის ის, რასაც მოაზროვნე ქრისტიანები ან ქრისტიანული კულტურის გავლენის ქვეშ მოქცეული სხვა მოაზროვნე ადამიანები გაცნობიერებულად ატარებენ, მაგრამ მისმა ძირითადმა პრინციპებმა დასავლურ მსოფლმხედველობაში იმდენად შეაღწია, რომ დასავლელების უმეტესობას, სრულიად გაუცნობიერებლად, სჯერა თითოეული ადამიანის სიწმინდის (და იშვიათად აპროტესტებენ სხვა სახეობათა ყველა წევრის გადაშენებას); სჯერა, რომ კაცები “ბუნებრივად” აღმატებულები არიან ქალებზე; და ადამიანის კეთილდღობა (როგორც არ უნდა იყოს განსაზღვრული) უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე პლანეტის კეთილდღეობა; და ღმერთს (მორწმუნეა თუ არა) შორეულ, ყოვლისშემძლე ზეპიროვნებად წარმოიდგენს. მეტიც, ეს დუალისტური, იერარქიული გამოსახულება ხელს უწყობს სახიფათო ქცევის სხვა ფორმას: სხვებზე საკუთარი ერის უპირატესობის რწმენას და, შესაბამისად, ნაციონალისტური, მილიტარისტული, ქსენოფობიური ჰორიზონტის გაძლიერებას. ცხადია, ამ მსოფლმხედველობაზე მხოლოდ ქრისტიანობა არ არის პასუხისმგებელი, მაგრამ რამდენადაც მან ხელი შეუწყო და გააძლიერა ის, დღის წესრიგში დგას მისი ზოგიერთი ძირითადი მეტაფორის დეკონსტრუქცია და ახლის კონსტრუირება.

სამეფოს მმართველ ხელმწიფედ ღმერთის გამოსახვა დომინანტური მოდელია ებრაულ, კათოლიკურ და პროტესტანტულ აზროვნებაში და ის იმდენად საყოველთაოდაა მიღებული, რომ ხშირად ავიწყდებათ რომ ის გამოსახულებაა, ანუ ღვთაებრივისა და ადამიანურის ურთიერთობის კონსტრუქტი. ბევრისთვის ღმერთი სამყაროს მბრძანებელი და ხელმწიფეა. თუმცა, მონარქიული მოდელი საფუძვლიანად და ზედმიწვენით გააკრიტიკეს არა მხოლოდ ფემინისტებმა, არამედ სხვა თეოლოგებმაც. აქ ამ მოდელის კრიტიკას არ განვიხილავ, გარდა რამდენიმე პუნქტისა. მონარქიულ მოდელში ღმერთი სამყაროსგან შორსაა, მხოლოდ ადამიანთა სამყაროს უკავშირდება და ამ სამყაროს მასზე ბატონობითა და მისდამი წყალობის გზით აკონტროლებს.

დაბოლოს, ამ მოდელში ღმერთი ან ბატონობის ან წყალობის გზით მართავს, რითაც დედამიწაზე ადამიანის პასუხისმგებლობას ამცირებს. საკითხის გამარტივება იქნება თუ ეკოლოგიურ კრიზისში ებრაულ და ქრისტიანულ ტრადიციებს დავადანაშაულებთ, როგორც ეს ზოგმა გააკეთა, იმ არგუმენტით, რომ დაბადება ადამიანებს ბუნებაზე “ბატონობისკენ” მოუწოდებს; ნებისმიერ შემთხვევაში, სუვერენიტეტის ასეთი გამოსახულება ხელს უწყობს მაკონტროლებელ და გამომყენებლურ დამოკიდებულებას არა-ადამიანთა სამყაროს მიმართ. რაც არ უნდა ყოფილიყო ბუნების უპირატესობა წარსულში, ძალთა ბალანსი დღეს ჩვენს სასარგებლოდ შეიცვალა. მაგალითად, სახეობების ბუნებრივი გადაშენება სრულიად სხვა განზომილებაა, ვიდრე მათი გამიზნული გადაშენება, რაც მხოლოდ ჩვენ შეგვიძლია. ეს მოდელი იმ შემთხვევაშიც ნაკლული დარჩება, თუ ღმერთის ძალას მის მოწყალებაში დავინახავთ და არა ბატონობაში. ვინაიდან აქედან გამოაქვთ დასკვნა, რომ ყველაფერი კარგად იქნება, რომ ღმერთი ჩვენი დახმარების გარეშე მიხედავს სამყაროს. რომ მამა ზეციერი თავის შვილებს მიხედავს და ჩვენ მხოლოდ მას უნდა მივენდოთ.

ამ მოდელის გამოსახულებები კონსტრუქციებია და ამიტომ, ისინი ნაწილობრივი, შედარებითი და არაადეკვატურია. ეს არის ადამიანური ურთიერთობებისგან (მეფეებთან, მთავრებთან, ბატონებთან) აბსტრაჰირებული და ღმერთზე გადატანილი მეტაფორები. მაშასადამე, ისინი არავითარ შემთხვევაში არ წარმოადგენენ ღმერთის „აღწერას“; თუმცა მათი ძალა ღრმა და ძველია, მათი გავლენა ჩვენს არსებაში ადრეული წლებიდანვეა ჩაწერილი. ამიტომ, მათი მოცილება რთულია. თუმცა, როგორც ვნახეთ, მონარქიული მოდელი ჩვენს დროში საშიშია, რადგან ის ხელს უწყობს სამყაროსგან დაშორების განცდას, მხოლოდ ადამიანებზეა ორიენტირებული და ახალისებს სამყაროზე ბატონობას ან მის მიმართ გულგრილ დამოკიდებულებას. ეს სულისშემძვრელი ცოდნა ზრდის იმ გამოსახულებების მნიშვნელობას, რომლებსაც ვიყენებთ ღმერთთან, სხვებთან და არა-ადამიანთა სამყაროსთან ჩვენი ურთიერთობის დასახასიათებლად. რაც არ უნდა ძველი იყოს მეტაფორული ტრადიცია და რაც არ უნდა ლეგიტიმური იყოს წმინდა წერილის, ლიტურგიისა და მრწამსის თვალსაზრისით, მასზე მაინც უარი უნდა ვთქვათ, თუ ის დედამიწაზე სიცოცხლის გაგრძელებას და მის რეალიზებას უქმნის საფრთხეს. თუკი, როგორც მე მჯერა, ქრისტიანული სახარების გული ყველა ქმნილებისთვის ღმერთის მხსნელი ძალაა, ტრიუმფალურ მეტაფორებს არ შეუძლიათ ჩვენი დროის რეალობის გამოხატვა, როგორიც არ უნდა ყოფილიყო მათი მიზანშეწონილობა წარსულში.

რა სხვა შესაძლებლობები არსებობს სამყაროსთან ღმერთის ურთიერთობისა და მასში ჩვენი ადგილის წარმოსახვისთვის? პირველი კითხვა, რომელიც უნდა დაისვას შემდეგია: რომელი სამყარო? ალბათ ყველაზე მნიშვნელოვანი, რისი გაკეთებაც თეოლოგებს პლანეტარული დღის წესრიგისთვის შეუძლიათ არის დაჟინებული მტკიცება იმისა, რომ „სამყარო,“ რომელზეც ჩვენ ვსაუბრობთ — და რის კონტექსტშიც გვესმის ღმერთი და ადამიანი — დედამიწის თანამედროვე სამეცნიერო გამოსახულებაა, მისი ისტორია და ჩვენი ადგილი მასში, რომელიც კოსმოლოგიური, ასტროფიზიკური და ბიოლოგიული ცოდნებისგან ჩნდება. არც ბიბლიის სამყარო, არც ნიუტონის დუალისტური მექანიზმი და არც დღევანდელ კრეაციონიზმი არ წარმოადგენენ იმ სამყაროს, რომელსაც ჩვენ, როგორც თეოლოგებმა უნდა ვუპასუხოთ. მე არავითარ შემთხვევაში არ ვამტკიცებ, რომ მეცნიერება უნდა კარნახობდეს თეოლოგიას ან რომ ეს ორი დარგი უნდა გაერთიანდეს, არამედ მე ბევრად უფრო მოკრძალებული, თუმცა კრიტიკულად მნიშვნელოვანი შემოთავაზება მაქვს. თუ თანამედროვე თეოლოგიას სურს დაეხმაროს ადამიანებს იფიქრონ და იმოქმედონ ჰოლისტურად, მაშინ მან ღმერთისა და სამყაროს ურთიერთობა რეალობის თანამედროვე შეხედულებებთან შესაბამისობაში უნდა გაიაზროს. თეოლოგია, რომელიც არ შეესაბამება რეალობის კულტურულად გაგებულ მოდელს, არ არის დამაჯერებელი. მეტიც, მეცნიერებებისგან წამოსული თანამედროვე შეხედულებები იმდენად გასაოცარი, მდიდარი და პროვოკაციულია როგორც ღვთაებრივი, ისე ადამიანური ურთიერთობების გამოსასახად, რომ მათთან შედარებით პოლიტიკური მოდელები ფერმკრთალი და ვიწრო ჩანს.

რომ გავამარტივოთ, სხვადასხვა მეცნიერებებიდან წამოსული დასაბამის ისტორია ირწმუნება, რომ დაახლოებით თხუთმეტი ან მეტი მილიარდი წლის წინ სამყარო დიდი აფეთქებით დაიწყო, მატერიის აფეთქებით, რომელიც უაღრესად ცხელი და უსასრულოდ კონცენტრირებული იყო, რათა ასობით მილიარდი გალაქტიკა შეექმნა. ჩვენი გალაქტიკა, ირმის ნახტომი, ერთ-ერთია და მასში ჩვენი მზე და მისი პლანეტებია განთავსებული. აქედან მოდის ყველაფერი, რაც შემდეგ მოხდა, ასე რომ, ყველაფერი რაც არის, ერთმანეთთანაა დაკავშირებული და უწყვეტ ქსელშია ჩაქსოვილი. სიცოცხლე ამ პლანეტაზე (და ალბათ სხვებზეც) თანდათან წარმოიქმნა მილიარდობით წლის განმავლობაში და წარმოუდგენლად რთულ და ლამაზ დედამიწად ჩამოყალიბდა, რომელიც ჩვენი ყველას სახლია. ყველა ცოცხალი და არაცოცხალი არსება ერთი და იგივე პირველი აფეთქებისა და ევოლუციური ისტორიის პროდუქტია და, შესაბამისად, თავიდანვე შინაგანადაა ურთიერთდაკავშირებული. ჩვენ ვარსკვლავების შორეული ბიძაშვილები ვართ და ოკეანეების, მცენარეების და ჩვენს პლანეტაზე არსებული ყველა სხვა ცოცხალი არსების ახლო ნათესავები ვართ.

ამ გამოსახულების მახასიათებლები რადიკალურად განსხვავებულ შესაძლებლობებს გვთავაზობს ღმერთისა და ადამიანის არსებობის გასაგებად, ვიდრე ეს მონარქიული/სამეფო მეტაფორების მქონე მსოფლმხედველობაშია შესაძლებელი. „სამყარო“ აქ, უპირველეს ყოვლისა, სამყაროა, რომლის გვერდით, რბილად რომ ვთქვათ, აზრს კარგავს ღვთაებრივი ზრუნვის ადამიანზე ორიენტირებული ტრადიციული დიაპაზონი. ამ პერსპექტივაში, ღმერთი სამყაროს და მისი ყველა — როგორც ცოცხალი, ისე არაცოცხალი — არსების თხუთმეტი მილიარდი წლის ისტორიაშია ჩართული. სამყაროს „საათით“ ადამიანის არსებობა შუაღამემდე რამდენიმე წამით ადრე ჩნდება. ეს, რა თქმა უნდა, მიუთითებს იმაზე, რომ მთელი ეს შოუ მანდამაინც ჩვენთვის არ გამართულა; ჩვენი სპონტანური ანთროპოცენტრიზმისთვის ეს მართლაც კარგი გაკვეთილია. მიუხედავად ამისა, თხუთმეტი მილიარდი წელი დასჭირდა ისეთი რთული არსებების განვითარებას, როგორიც ადამიანია; აქედან გამომდინარე, ჩნდება კითხვა ამ ისტორიაში ჩვენი განსაკუთრებული როლის თაობაზე, განსაკუთრებით ჩვენს პლანეტასთან მიმართებაში.

საერთო დასაბამის ისტორიის მეორე მახასიათებელი მისი ყველა ასპექტის რადიკალური ურთიერთდაკავშირებულობა და ურთიერთდამოკიდებულებაა, რაც ეკოლოგიური მგრძნობელობის განვითარებისთვის უაღრესად მნიშვნელოვანია. ეს ერთი ისტორიაა, საერთო ისტორია, რომელშიც, ყველაფერი რაც არსებობს საერთო საგვარეულო ფესვებს პოულობს და დროსა და სივრცეში რაც უფრო ახლოს არიან, მით უფრო მჭიდროდ არიან ისინი ერთმნეთთან დაკავშირებული. ამრიგად, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ სამართლიანად ვგრძნობთ გარკვეულ მანძილს ისეთ „ნათესავებთან“, როგორიც აფეთქებული ვარსკვლავები არიან, ჩვენ განუყრელად ვართ ყველაფერთან დაკავშირებული რაც დედამიწაზეა და პირდაპირი გაგებით ყველა სხვა ადამიანის ნათესავები ვართ. თუმცა, ასეთი სიახლოვე ხელს არ უშლის განსხვავებას; სინამდვილეში, რეალობაზე პოსტმოდერნული მეცნიერების ხედვის ერთ-ერთი გამორჩეული თვისება ისაა, რომ ინდივიდუალობა და ურთიერთდამოკიდებულება ყველაფერს ახასიათებს. მხოლოდ ადამიანებს კი არ აქვთ ინდივიდუალობა, არამედ ნეკერჩხლის ყველა ფოთლის ძარღვი, ყოველი მზის ჩასვლა და ჭუჭყის ყოველი გროვის შემადგენლობა განსხვავდება ყველა სხვისგან. რეალობის ასეთი წარმოდგენა ძირს უთხრის ადამიანის ბუნებრივი და ფიზიკური სამყაროსგან განყენებულ არსებად წარმოდგენას; ან ადამიანური ინდივიდუალობის ერთადერთ ფორმად წარმოდგენას; ან იმ წარმოდგენას თითქოს ადამიანი ჩვენივე სახეობასთან ან სხვა სახეობებთან და ეკოსისტემასთან რადიკალური ურთიერთდაკავშირებულობისა და ურთიერთდამოკიდებულებისგან განყენებულია. არაცოცხალი და ცოცხალი მატერიის უწყვეტობა კიდევ ერთ მნიშვნელოვან მახასიათებელს ავლენს: ყველაზე რთული არსებების უკუდამოკიდებულებას ნაკლებად რთულ არსებებზე. მცენარეებს ჩვენს გარეშე არსებობა შეუძლიათ, თუმცა ჩვენ მათ გარეშე სწრაფად დავიღუპებით. რაც უფრო მაღალი და რთულია დონე, მით უფრო მეტად დაუცველი და დამოკიდებულია ის მხარდამჭერ ქვედა დონეებზე. აქ ჩვენ ვხედავთ იმ შედეგებს რომლებიც სამყაროში ადამიანთა „ადგილის“ ხელახლა გადააზრებას მოაქვს.

საერთო დასაბამის ისტორიის კიდევ ერთი თავისებურება მისი საჯარო ხასიათია; ის ხელმისაწვდომია ყველასთვის, ვისაც მისი გაცნობა სურს. დასაბამის სხვა ისტორიები, სხვადასხვა მსოფლიო რელიგიათა კოსმოგონიები, სექტანტურია და ამიტომ, მხოლოდ სხვადასხვა რელიგიის მიმდევრებით შემოიფარგლება. მეცნიერული კოსმოგონია ამ მხრივ არც ისე შეზღუდულია, რადგან პლანეტის ნებისმიერ ადამიანს მასზე პოტენციური წვდომა აქვს და ყველა ადამიანი მისი ნარატივის ნაწილი მხოლოდ იმიტომაა რომ ადამიანია. დასაბამის ეს საერთო ისტორია ნებისმიერმა რელიგიურმა ტრადიციამ შეიძლება აიტაცოს და მისი ხელახალი მითოლოგიზება მოახდინოს. სწორედ ამიტომ, ის რელიგიების შეხვედრის ადგილი შეიძლება გახდეს, რომელთა ერთმანეთთან კონფლიქტი ხშირად უზარმაზარი ტანჯვისა და სისხლისღვრის მიზეზი იყო წარსულში და ახლაც არის. რასაც ეს საერთო დასაბამის ისტორია გვთავაზობს არის ის, რომ ჩვენი უპირველესი ვალდებულება არ უნდა იყოს ერის ან რელიგიის წინაშე, არამედ დედამიწისა და მისი შემოქმედის მიმართ (თუმცა, შემოქმედი შეიძლება სხვადასხვაგვარად იქნას გაგებული). ჩვენ სამყაროს წევრები ვართ და პლანეტა დედამიწის მოქალაქეები. ეს რეალობა მთელ მსოფლიოში ადამიანთა ცნობიერებაში რომ დალექილიყო, არა მხოლოდ ადამიანთა შორის ომს, არამედ ეკოლოგიურ განადგურებასაც მცირე დასაბუთება ექნებოდა. ეს არ ნიშნავს, რომ ომი და განადგურება გაქრებოდა, მაგრამ ის, ასეთ პრაქტიკას ვინც გააგრძელებდა, ტყუილში იცხოვრებდა, ანუ იცხოვრებდა ისე, როგორც არ შეესაბამება მათ მიერვე წარმოდგენილ რეალობას.

დაბოლოს, საერთო დასაბამის ისტორია არის ამბავი: ეს ისტორიული თხრობაა დასაწყისით, შუით და სავარაუდო დასასრულით, განსხვავებით ნიუტონის სამყაროსგან, რომელიც სტატიკური და დეტერმინისტული იყო. ეს არ არის ხელმწიფის კუთვნილი „სამეფო“, არამედ ცვალებადი, ცოცხალი, განვითარებადი ხდომილება (მის ისტორიას მილიარდობით პატარა ხდომილება ქმნის). ჩვენს ახალ კოსმიურ ისტორიაში დრო შეუქცევადია, ნამდვილი სიახლე შემთხვევითობისა და აუცილებლობის ურთიერთქმედების შედეგია, ხოლო მომავალი ღიაა. ეს დაუმთავრებელი სამყაროა, დინამიური სამყარო, რომელიც ჯერ კიდევ პროცესშია. სხვა კოსმოლოგიები, მათ შორის მითიურები, როგორიცაა სახარებისეული ‘დაბადება’ და ადრეული სამეცნიერო კოსმოლოგიები, არ ყოფილან ისტორიულები, რადგან მათში ქმნა დასაბამშივე „დასრულდა“. იმის ნაცვლად, რომ ღმერთი სამყაროს მმართველ განყენებულ და განცალკევებულ არსებად წარმოვიდგინოთ, სწორი იქნება თუ ღმერთს ევოლუციურ პროცესში ჩართულად და მის საფუძვლად დავინახავთ. პავლეს სიტყვები, რომ ღმერთი არის ის, ვისშიც „ვცოცხლობთ, ვიძვრით და ვარსებობთ”, ახალ და ღრმა მნიშვნელობას იძენს. ამ კოსმოგონიაში ღმერთი მუდმივ შემოქმედად იქნება დანახული, ხოლო, ჩვენ, ადამიანები, არანაკლები მნიშვნელობის მქონე პარტნიორებად, რომლებიც ღმერთის ქმნილების თვითცნობიერები და მოაზროვნე ნაწილები ვართ, ვისაც პროცესის შემდგომ განვითარებაში მონაწილეობის მიღება შეუძლია.

შეჯამებისთვის: საერთო შესაქმისის ნარატივი ადამიანთა დეცენტრირებისა და რეცენტრირების საშუალებას გვაძლევს. ჩვენ რადიკალურად დაკავშირებული და დამოკიდებული ვართ ყველაფერზე სამყაროში და განსაკუთრებით ჩვენს პლანეტაზე. ჩვენ როგორც ინდივიდები, ინდივიდთა უზარმაზარი ერთობლიობების ეკოსისტემაში ვარსებობთ, რომელთაგან თითოეული რთული გზებითაა დაკავშირებული ყველა სხვა ცოცხალ საზოგადოებასთან. ჩვენ ყველა სხვა ერისა და რელიგიის წარმომადგენელ ადამიანთან ერთად საერთო დასაბამის ნარატივის ნაწილები ვართ, რომელიც თითოეულ ჩვენგანს შეუძლია რომ იცოდეს და მასში თავი დაინახოს. დასაბამის ამ ისტორიაში ჩვენ განუწყვეტელი, დინამიური პროცესის ნაწილები ვართ, რომელიც მხოლოდ ჩვენთვისაა გასაგები (ასე გვჯერა) და, მაშასადამე, შეგვიძლია მის გაგრძელებასა და განვითარებას შევუწყოთ ხელი, ან ჩვენი ხარბი და დესტრუქციული ქმედებებით, პირიქით, ხელი შევუშალოთ.

ამ ნარატივში ჩვენი ადგილი რადიკალურად განსხვავდება მეფე/სამეფოს გამოსახულებისგან. მეფის ერთადერთ ქვეშევრდომობიდან, ჩვენ პასუხისმგებლები ვხდებით ვიცოდეთ საერთო დასაბამის ისტორია და ხელი შევუწყოთ მის განვითარებას. ამ ნარატივში ჩვენ ღრმად დაკავშირებულები ვართ სიცოცხლის ყველა სხვა ფორმასთან, არა რომანტიულად, არამედ რეალისტურად. ვინაიდან ჩვენ ასე ვართ დაკავშირებულები, უმჯობესია, ამ ფაქტის შესაბამისად ვიცხოვროთ. ჩვენ ღრმად ვართ დაკავშირებული, განსაკუთრებით ყველა სხვა ადამიანთან, ჩვენს უახლოეს ნათესავებთან და ვაცნობიერებთ, რომ ერთად უნდა ვისწავლოთ სწორად და პასუხისმგებლობით ცხოვრება ჩვენს საერთო სახლში.

თუ ასეთი აზროვნება ფართოდ გავრცელდება — და ჩვენს თავს პლანეტის მოქალაქეებად ჩავთვლით და უარს ვიტყვით ყოველგვარ პროვინციალიზმზე — ზოგიერთი რამ, რაც ჩვენი და დედამიწის გადასარჩენად და ასაყვავებლადაა გასაკეთებელი, შეიძლება გაკეთებადი გახდეს. როგორც კი ჩვენ გამოვფხიზლდებით, დავინახავთ და დავიჯერებთ, რომ რეალობაში ყველა არსება ერთმანეთზე ღრმად ურთიერთდაკავშირებული და ურთიერთდამოკიდებულია — ყველაფერი იცვლება. ჩვენ სამყაროს სხვაგვარად დავინახავთ: არა ანთროპოცენტრულად, უტილიტარულად, პროვინციულად ან დუალისტური იერარქიებით, არამედ დედამიწისადმი კუთვნილების განცდით, სადაც ყველა სხვა ქმნილებასთან ერთად ჩვენი ადგილი გვექნება და ისინი იმაზე მეტად გვეყვარება, ვიდრე ოდესმე გვეგონა.

მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ, რომ ასეთი პერსპექტივა არ ამცრობს ადამიანს და ღმერთს; სინამდვილეში, ორივეს როლი იზრდება. ადამიანი აღარ იქნება სამყაროს ცენტრი და მიზანი, არამედ პარტნიორი მის უწყვეტ ქმნაში. ღმერთი იქნება არა ადამიანთა ხელმწიფე, არამედ სამყაროს თხუთმეტი მილიარდი წლის ისტორიის წყარო, ძალა და მიზანი. როგორც ეთიკოსი ჯეიმს გუსტაფსონი ამბობს, ჩვენ არ ვართ სამყაროს „საზომი“, ჩვენ მისი „მზომელები“ ვართ (Gustafson 1981, 82). ჩვენ არ ვართ სამყაროს ცენტრი ან ფოკუსი, მაგრამ მხოლოდ ჩვენ ვართ ის, ვინც საერთო დასაბამის ისტორია იცის. მართლაც, ჩვენ, ადამიანები, რომლებიც ამჟამად ვცხოვრობთ, პირველები ვართ, ვისაც ჭეშმარიტად გვესმის ეს ნარატივი, რადგან ის მხოლოდ გასული ნახევარი საუკუნის განმავლობაში გაჩნდა სამეცნიერო საზოგადოებაში. მხოლოდ ჩვენ ვართ ამ გასაოცარი ცოდნის მატარებლები და რაც უფრო მეტი ვიცით მის შესახებ — მიკრო და მაკრო სამყაროებზე, რომლებიც გარს არტყიან ჩვენს მეზო სამყაროს, პაწაწინა და წარმოუდგენლად დიდ და უძველეს სამყაროებზე — მით უფრო ვივსებით აღტაცებით. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მთავარი ესთეტიური პასუხია. სამყაროს უკიდეგანობისა და ასაკის გამო აღტაცებამ და შიშმა შეიძლება გულგრილი გაგვხადოს პატარა მიწიერი პრობლემების მიმართ. ჭეშმარიტ ესთეტიურ პასუხს აუცილებლად თან უნდა ახლდეს ეთიკური პასუხი; ანუ პასუხისმგებლობა უნდა ავიღოთ სამყაროს ჩვენს კუთხეზე, პატარა პლანეტა დედამიწის სილამაზის, მრავალფეროვნებისა და კეთილდღეობის შესანარჩუნებლად. ძნელი წარმოსადგენია იმაზე უფრო ამაღლებული მისია, ვიდრე, პასუხისმგებელობა რომ ჩვენს პლანეტაზე შემოქმედებითი პროცესის გაგრძელებასა და განვითარებას ხელი შეუწყო. სწორედ ასე ხდება ჩვენი, თანაშემოქმედებად რეცენტრირება.

ღმერთისა და სამყაროს ამ გამოსახულებაში ღმერთი ნამდვილად არ იმცრობა. ღმერთის, როგორც შემოქმედისა და ამ მასიური, თვალწარმტაცი კოსმიური ისტორიის შემოქმედზე ფიქრის ფონზე, ღვთაებრივი ტრანსცენდენციის ყველა სხვა ტრადიციული გამოსახულება, იქნება ეს პოლიტიკური თუ მეტაფიზიკური, მართლაც მომცრო ჩანს. ღმერთის, როგორც ხელმწიფის მოდელი, შედარებით, „მოშინაურებული ტრანსცენდენციაა“, რადგან ხელმწიფე მხოლოდ ადამიანებს მართავს. ჭეშმარიტად ტრანსცენდენტული მოდელი ამტკიცებს, რომ ღმერთი მთელი სამყაროს წყარო, ძალა და მიზანია, მაგრამ წყარო, ძალა და მიზანი, რომელიც მის ბუნებრივ პროცესებში მოქმედებს; მაშასადამე, მოდელი, მართალია, ტრანსცენდენტურია, მაგრამ ასევე ღრმად იმანენტურია. ხელმწიფე/სამეფოს მოდელი არ არის ჭეშმარიტად ტრანსცენდენტური (ღმერთი ერთი სახეობის ხელმწიფეა, რომელიც ახლახანს მოვიდა ჩვეულებრივი გალაქტიკის მცირე პლანეტაზე) და არც ჭეშმარიტად იმანენტური (ღმერთი, როგორც ხელმწიფე განყენებული ზეპიროვნებაა და არა მთელი სამყაროს წყარო, ძალა და მიზანი).

მოდელი, რომელიც ახალი დასაბამის ისტორიაში ღმერთსა და სამყაროზე ფიქრისას გვახსენდება, არის არა ხელმწიფე და მისი სამეფო“, არამედ „სამყარო, როგორც ღვთის სხეული“. უძველესი ორგანული მეტაფორა, რომელიც, ამა თუ იმ ფორმით, ათასობით წლის განმავლობაში ცენტრალური იყო დასავლური მგრძნობელობისთვის, სანამ XVII საუკუნეში მექანისტურმა მოდელმა არ ჩაანაცვლა, კვლავ ბრუნდება პოსტმოდერნულ მეცნიერებაში, ეკოლოგიაში და ფემინიზმში. ის, რა თქმა უნდა, ყოველთვის არსებობდა ქალღმერთების რელიგიებში და ამერიკის აბორიგენთა ტრადიციებში.

სამყარო, როგორც ღმერთის სხეული, უზომოდ მიმზიდველი, ძლიერი მოდელია. თუ დროის გარიჟრაჟიდან მოყოლებული (დაახლოებით თხუთმეტი მილიარდი წლის წინ), ევოლუციური პროცესის მთლიანობას, რომელიც უამრავ გალაქტიკას, ვარსკვლავს და პლანეტას მოიცავს, ღმერთის “სხეულად” წარმოვიდგენთ — უხილავი ღმერთის ხილულ “საიდუმლოდ”, ეს ღრმა იმანენტურობისა და დიდი ტრანსცენდენციის მოდელს მოგვემს. ღმერთი რეალობის ყველა პროცესშია და ამ პროცესების მეშვეობით ღვთაებრივ განზრახვებს და მიზნებს გამოხატავს. ამავდროულად, ღმერთი, როგორც პროცესის აგენტი, მის მიღმაა, თუმცა როგორც მისი შინაგანი წყარო, ძალა და მიზანი და არა როგორც მისი განყენებული მმართველი.

როგორც ღვთაებრივის განმასახიერებელი ფიზიკური ხატი, ის ხაზს უსვამს იმას, რასაც ჩვენი ტრადიცია იშვიათად უშვებდა: რომ მატერია ღვთისაგანაა და კეთილშობილია [good], რომ, მართლაც, თუ ღმერთი ხორცშესხმულია, მაშინ მატერია, ბუნებრივი სამყარო, არა მხოლოდ “კეთილშობილია“, არამედ გარკვეული აზრით წმინდაცაა — ის ადგილია, რომელშიც ღმერთი მყოფობს. ეს მოდელი შეიძლება მონარქიული ენის კონკურენტი გახდეს, რადგან ამ მოდელის საბაზისო ან მარტივ გაგებას ჩვენთვის ღრმა და რადიკალური მნიშვნელობა აქვს: ის მოიცავს ჩვენი და ჩვენთვის საყვარელი სხვა ადამიანების სხეულებს, ისევე როგორც სიცოცხლის სხვა ფორმების სხეულებს, რომლებზეც დამოკიდებულები ვართ და ახლა ვიწყებთ მათ ჭეშმარიტ დაფასებას (სხვა ცხოველების, ხეების, მცენარეების, კლდეების, ცის და მიწის). ამ მოდელს დიდი რელიგიური პოტენციალი აქვს, რადგან ის მთელ სამყაროს და განსაკუთრებით ჩვენს პლანეტას, ღვთიურ დასწრებულობად წარმოგვიდგენს — ღმერთი მხოლოდ პირად კრიზისებში ან სასოწარკვეთაში არ გვხვდება, არც მხოლოდ ჩაგრულ ადამიანთა გამათავისუფლებელ პოლიტიკურ ბრძოლებში, არამედ ბუნების სილამაზეში და ასევე მის მზარდ განადგურებაში. გარდა ამისა, ეს მოდელი მოგვიწოდებს ადამიანთა დეცენტრირებისკენ და რეცენტრირებისკენ, სამყაროში ჩვენი სწორი ადგილის პოვნისკენ — ადგილის რომელშიც ჩვენ არა ღვთის რჩეულები, არამედ მისი პარტნიორები ვართ, ყოველ შემთხვევაში ჩვენს პლანეტაზე, ვისაც შეგვიძლია და უნდა ვზრუნავდეთ ღვთის სხეულზე.

დასაბამის საერთო ისტორიით ჩვენ ახლა გვაქვს რესურსი ღმერთის, როგორც ყველაფრის შემოქმედისა და გამომსყიდველის ხელახალი წარმოსახვისა და რადიკალიზებისთვის. ამ მოდელში, ადამიანის კეთილდღეობა ღვთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საზრუნავია, თუმცა არავითარ შემთხვევაში ერთადერთი. ამ ნარატივის ფარგლებში ჩვენ, ადამიანები, ჩვენს სწორ ადგილს ვიბრუნებთ სამყაროში, ადგილს, რომელიც, თანამედროვე მეცნიერების აღზევებასთან და ტექნოლოგიებთან მისი შეწყვილებით, რაც, თითქოს, ბუნებაზე კონტროლს გვაძლევს — დავიწყებული გვაქვს. თუმცა ახლა ჩვენი როლი უფრო საპასუხისმგებლოა, ვიდრე ოდესმე, რადგან ვიცით, რომ გვაქვს ძალა, არა შექმნის, არამედ განადგურების. ჩვენ ახლა ვაცნობიერებთ, რომ მხოლოდ სწორი ცხოვრებით, ყველა სხვა არსებასთან სწორი ურთიერთობით შეგვიძლია შევასრულოთ ქმნილებათა კეთილდღეობაზე აღებული ჩვენი ვალდებულება. ამ ნარატივში, ღმერთი ყველაფრის წყარო, ძალა და მიზანია, კოსმოსის შემოქმედი და გამომსყიდველი და არა უბრალოდ ადამიანთა ხელმწიფე. აქ ის სამყაროს მომნიჭებელი და განმაახლებელია, რომელიც ისეთი ვრცელი, ძველი, მრავალფეროვანი და რთულია, რომ ღვთაებრივი დიდებისა და ტრანსცენდენციის ყველა წინა და სხვა გამოსახულებას ჩრდილავს. თუმცა, ეს ტრანსცენდენცია სამყაროსთვის იმანენტურია, რადგან ღმერთი არ არის ზეპიროვნება, ხელმწიფე ან კოსმიური პროცესებისგან განყენებული არსება, არამედ ამ პროცესების იმანენტური წყარო, ძალა და მიზანი.

პროტესტანტული რეფორმაციის ერთ-ერთი სლოგანი იყო „დაე, ღმერთი იყოს ღმერთი“. სწორედ ამას გვთავაზობს საერთო დასაბამის ისტორია, როცა ის თეოლოგიისთვის რესურსადაა გამოყენებული. ღმერთია და არა ჩვენ, ვინც ქმნის და სრულყოფს. საუკეთესო შემთხვევაში, ჩვენ დამხმარეები ვართ, რომელთა სწორი ადგილი იმ მთლიანობაში, რომელზედაც ჩვენ დამოკიდებული ვართ, არის იმის აღიარება, თუ ვინ ვართ სინამდვილეში და რა არის ჩვენი როლი. დასაბამის საერთო ისტორია გვეუბნება, რომ დედამიწა ჩვენი სახლია; ჩვენი ადგილი აქაა; და ჩვენ პასუხისმგებლობა გვაქვს ჩვენი სახლის წინაშე.

სწორედ სახლში ყოფნის, მისდამი კუთვნილების ეს განცდაა აქ მთავარი. ეს ასეა, რადგან სიმართლეა: ჩვენ მართლაც ვეკუთვნით [სამყაროს]. როგორც ფილოსოფოსი მერი მიჯლი წერს, „ჩვენ აქ ტურისტები არ ვართ… ჩვენ ამ სამყაროში სახლში ვართ, რადგან ამისთვის ვართ შექმნილი. ჩვენ აქ განვვითარდით, ამ პლანეტაზე და აქაურ ცხოვრებასთან ვართ ადაპტირებული… სხვაგან ცხოვრება ჩვენ არ შეგვიძლია“ (მიჯლი 1978,194-95). პოსტმოდერნული მეცნიერება საშუალებას გვაძლევს დავიბრუნოთ ის, რაც გვიანი შუასაუკუნეების კულტურამ რეფორმაციის დროს და XVII საუკუნეში დუალისტური მექანიციზმის აღზევების დროს დაკარგა: მთელისა და მასში ჩვენი ადგილის განცდა. შუასაუკუნეების კულტურა ორგანული იყო, ყოველ შემთხვევაში, იმდენად, რამდენადაც ის ადამიანებს, მართალია ცენტრალურ, მაგრამ მაინც ბუნების ნაწილად და ღმერთზე დამოკიდებულად ხედავდა. ბოლო რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში, რიგ კომპლექსურ მიზეზთა გამო, ჩვენ დავკარგეთ მიკუთვნებულობის ეს განცდა. ინდივიდუალობაზე და ზეციურ ხსნაზე პროტესტანტიზმის ფოკუსირებამ, ისევე როგორც გონებისა და სხეულის კარტეზიანულმა დუალიზმმა, გახლიჩა ის, რის გამთელებასაც ახლა ვცდილობთ, რათა ჩვენ, სხვა არსებებთან ერთად, გადავრჩეთ და განვვითარდეთ. თუმცა ახლა ჩვენ უკვე ვიცით, რომ ჩვენ დედამიწას ვეკუთვნით და ის უფრო ღრმად და ზედმიწევნით ვიცით, ვიდრე ნებისმიერმა ადამიანმა ოდესმე იცოდა. საერთო დასაბამის ისტორია უფრო მეტია, ვიდრე სამეცნიერო საკითხი; იმპლიციტურად მას ღრმა მორალური ზეგავლენაც აქვს, რადგან ის ბუნებაში ადამიანის როლზე გვაფიქრებს და ჩვენგან მოითხოვს პრაქტიკას, რომელშიც ჩვენ პროპორციულად, ჰარმონიულად და სწორად ვიურთიერთებთ ყველა სხვა ცოცხალ არსებასთან და სისტემასთან რომლითაც სიცოცხლე საზრდოობს.

განცდა, რომ ჩვენ დედამიწას ვეკუთვნით და რომ მასში ჩვენს ადგილს ვეთნახმებით, ეს ბუნებრივი ღვთისმოსაობის დასაწყისია, რასაც ჯონათან ედვარდსი უწოდებდა „თანხმობას ყოფნაზე“, თანხმობა იმაზე, რაც არის. ეს არის განცდა, რომ ჩვენ და ყველა სხვა ერთად ვეკუთვნით კოსმოსს და რომ ეს ორი ერთმანეთთან კანონზომიერადაა დაკავშირებული. ეს არის განცდა, რომ თითოეული არსება თავისთავადად და თავისთვისაა ღირებული, და რომ მთელი ქმნის ერთობას, რომელშიც თითოეულ არსებას, მათ შორის ჩვენ, თავისი ადგილი აქვს. ის ეთიკურ რეაგირებასაც გულისხმობს, რადგან სახლში ყოფნის, მისდამი მიკუთვნებულობის განცდა მხოლოდ მაშინ მოდის, როცა ჩვენ ვთანხმდებით ჩვენთვის მონიჭებულ როლს და ყველა სხვა არსების გვერდით სწორად ვცხოვრობთ. დაბოლოს, ეს რელიგიური განცდაა, ცნობისმოყვარე და დამფასებელი დაუჯერებლად დიდი, ძველი, მდიდარი, მრავალფეროვანი და საოცარი კოსმოსის მიმართ, რომლის ძალიან პატარა, მაგრამ ცნობიერი ნაწილი ვართ, ნაწილი, რომელსაც მისთვის სადიდებელი სიმღერის შესრულება შეუძლია.

რომ შევაჯამოთ: ჩვენი პლანეტისთვის დამთრგუნველი და სახიფათო მოდელებისა და მეტაფორების დეკონსტრუქცია, ისევე როგორც ალტერნატივების შეთავაზება, საბნის ერთი კვადრატია, პლანეტარული დღის წესრიგისთვის დადებული ერთი აგური. ვინაიდან ქრისტიანულმა ტრადიციამ მრავალი პრობლემური გამოსახულება შექმნა, მისი თეოლოგები ვალდებულები არიან ასეთი მოდელები და მეტაფორები გააანალიზონ და გააკრიტიკონ. აგრეთვე, დღევანდელი ინტელექტუალური რესურსების საფუძველზე, თეოლოგების პასუხისმგებლობაა შემოგვთავაზონ ალტერნატიული მოდელები და მეტაფორები, რომელთა მეშვეობითაც ისინი როგორც ღმერთის კოსმოსთან ურთიერთობას, ისე ადამიანთა ადგილს წარმოიდგენენ კოსმოსში. საერთო დასაბამის ისტორია ერთ-ერთი ასეთი მდიდარი რესურსია, რომლის მეშვეობით შესაძლებელია ხელახლა წარმოვიდგინოთ ღვთაებრივი და ადამიანური რეალობის მიმართება სამყაროსთან და განსაკუთრებით ჩვენს პლანეტასთან.

დასასრულს, პლანეტარული დღის წესრიგი ჩვენს წინაშე არსებული ყველაზე სერიოზული, ყველაზე გასაოცარი ფაქტია; ის ეხება იმას, ვიცოცხლებთ თუ დავიღუპებით და თუ ვიცოცხლებთ, რამდენად კარგად ვიცოცხლებთ, — მოკვდაობა და ხსნა, ეს ის საკითხებია, რომლებიც, როგორც წესი, რელიგიებისთვისაა ხოლმე გადადებული. თუმცა, ახლა ჩვენ ვხედავთ, რომ ჯანმრთელობა და კეთილდღეობა ღრმად „მიწიერი,“ ამქვეყნიური საკითხებია, მაგრამ ისინი, ამავდროულად, მთელი თავისი აქტუალურობით რელიგიური საკითხებიცაა. გადაჭარბებული არ არის იმის თქმა, რომ პლანეტარული დღის წესრიგი სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხია. ახლა ჩვენ ეს ვიცით და ვიცით, რომ ცოტა დრო გვაქვს იმის გასაკეთებლად, რაც გასაკეთებელია. პლანეტარული დღის წესრიგი ყველას დღის წესრიგია. თითოეული ჩვენგანი ვალდებულია თითო აგური დადოს ამ საქმეში. რამდენადაც ჟამი მოკლეა, სჯობს საქმეს შევუდგეთ.