ერიხ ფრომი (1900 – 1980) – XX საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და გამორჩეული ფსიქოლოგი და ჰუმანისტი ფილოსოფოსი.

ფართო საზოგადოებისთვის ფრომის ტექსტები და გამოკვლევები, მისი ფრანკფურტის სოციალურ ინსტიტუტთან თანამშრომლობის შემდეგ გახდა ცნობილი. გარდა ინსტიტუტში მუშაობისა, ერიხ ფრომი გახლდათ პრაქტიკოსი ფსიქოანალიტიკოსი და ფრანკფურტის უნივერსიტეტის ფსიქოანალიზის ინსტიტუტის თანამშრომელი. ფრომი ერთ-ერთი პიონერი იყო მარქსისა და ფროიდის დაკავშირების ცდასა და მარქსისტული სოციალური ფსიქოლოგიის თეორიული კონსტრუქციის შემუშავებაში.

,,ირაციონალური ავტორიტეტი განსხვავებული რამაა, ის ერთი პიროვნების ემოციებს, მეორეს უქვემდებარებს: მჯერა, რომ ის მართალია, არა იმიტომ, რომ არგუმენტირებულად საუბრობს, არც იმის გამო, რომ მე მის ავტორიტეტს გააზრებულად ვცნობ. ირაციონალური ავტორიტეტის მარწუხებში მაზოხისტური დაქვემდებარება – ჩემი დამცრობის ხარჯზე – ავტორიტეტს აღმატებულად აქცევს. ჩემი ვალია, მისგან ძლევამოსილი ფიგურა შევქმნა და, შედეგად, მე, როგორც მისი ნაწილი, ასევე შევძლებ ძლევამოსილად ვიქცე.”

თარგმნა მარიამ პაიჭაძემ,

წინასიტყვაობა დაურთო ცოტნე ცხვედიანმა.

ფაშიზმი არასდროს იქცევა ბურჟუაზიის მთავარ ბაზისად (თუმცა ის შეიძლება იქცეს მის მთავარ და ერთადერთ სამთავრობო ინსტრუმენტად, როდესაც კრიზისი საჭიროებს ყველა მშრომელის იძულებას და სოციალ-დემოკრატიის ძალაუფლება შესუსტების საფრთხის წინაშე დადგება), ვინაიდან ფაშიზმი ვერასდროს გახდება ორგანიზაციული ტრადიციის მქონე მშრომელების მთავარი სტრუქტურა, გამონაკლისი, რომელსაც შეუძლია კაპიტალიზმის დამხობა. ამ მოცემულობაში, სოციალ-დემოკრატიას, ფაშისტური დიქტატურის დამყარების შემდეგაც კი, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს. ეს აშკარაა ისეთი ქვეყნების მაგალითზე, როგორებიცაა პოლონეთი, ბულგარეთი, უნგრეთი, ესპანეთი დე რივერას მეთაურობით და ა.შ., სადაც სოციალ-დემოკრატია დიქტატურის პირობებშიც არსებობს. ამასთანავე, ეს ჭეშმარიტია იმ ქვეყნების მაგალითებზეც, რომლებმაც ფაშისტური დიქტატურა სრულყოფილ ფორმამდე მიიყვანეს — გერმანიასა და იტალიაში, სადაც სოციალ-დემოკრატია, როგორც ორგანიზაცია ფორმალურად ჩახშობილია და პროფკავშირები ფაშისტურ ფრონტში არიან ჩაბმულნი. მხოლოდ იქამდე, სანამ სოციალ-დემოკრატიული გავლენა, იდეოლოგია და ტრადიციები ჯერ კიდევ დომინირებს ინდუსტრიულ მშრომელებზე, არღვევს რევოლუციურ ბრძოლას, ხელს უშლის ერთიანი ფრონტის წარმოშობასა და მასობრივ დაპირისპირებას, მხოლოდ მანამდეა შესაძლებელი კაპიტალისტური მმართველობის შენარჩუნება, თუნდაც ფაშისტური ფორმებით. ასევე, ამ ქვეყნებში ფაშისტური დიქტატურის შესუსტების შემთხვევაში, სოციალ-დემოკრატია მუდამ მზადაა კაპიტალიზმის გადასარჩენად.

მარქსიზმის სტაგნაცია და პროგრესი

როზა ლუქსემბურგი

ინგლისურიდან თარგმნა ანანო ნიქაბაძემ