ახლო დასავლეთი*

ახლო დასავლეთი*

იოსტ იონგერდენი, ალექს დე იონგი, 2015 წ.

თარგმნა და წინასიტყვაობა დაურთო ანანო ნიქაბაძემ

წინასიტყვაობა

ქართველმა მეცნიერებმა ივანე ჯავახიშვილმა, კორნელი კეკელიძემ და მიხეილ თარხნიშვილმა შეისწავლეს პალესტინაში V საუკუნის ქართული წარწერები. მათ ფასდაუდებელი წვლილი შეიტანეს საბერძნეთში ათონის მთის, ჩრდილოეთ სირიაში ანტიოქიის, ბულგარეთში პეტრიწონის და სინის მთის ქართული მწიგნობრობის ისტორიის შესწავლაში.

ქართული მწიგნობრობის განვითარებაში უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება ჩრდილოეთ სირიის სამონასტრო ცხოვრების უძველეს კერას და სალიტერატურო სკოლას. ქართველები შავ მთაზე ( ახლა თურქეთის ქალაქი სამანდაგი) დამკვიდრდნენ VI საუკუნეში, მაგრამ ამ დროის მოღვაწეებზე ძალიან მცირე ცნობები მოგვეპოვება, რადგან სრულყოფილად არ არის შესწავლილი სირიული ტრადიციის ამსახველი ქართული ხელნაწერი წიგნები. გადმოცემის მიხედვით, ქართველები შავ მთაზე მიიღო სვიმეონ მესვეტე უმცროსმა.

VI საუკუნეში სირიიდან საქართველოში მოვიდნენ მოღვაწეები, რომელთაც ქართული საისტორიო ტრადიცია 13 ასურელ მამას უწოდებს. მოღვაწეების პირველ წინამძღოლად ითვლება იოანე ზედაზნელი. VI საუკუნეში, საქართველოში ანტიოქიიდან მოვიდა დავით გარეჯელი.

კარგად ვიცნობთ XI-XIII საუკუნის ისტორიას, როცა სირია-ანტიოქიაში მოღვაწეობდა გიორგი ათონელი. შავი მთის ქართულ ხელნაწერებში ჩამოყალიბდა ტექსტების თეოლოგიური და სამეცნიერო კომენტარების პრინციპები. ხელნაწერებში კოსტანტინეპოლური ტრადიციის პარალელურად, აისახა სირიული კულტურის კვალი. შავი მთის კალიპოსის ლავრაში შეიქმნა ალავერდის ოთხთავი, ხოლო რომანწმინდას მონასტერში არის გადაწერილი გიორგი ათონელის თარგმნილი დიდი სვინაქსარი (საეკლესიო კალენდარზე გაწყობილი ეს საღვთისმსახურო წიგნი აერთიანებს მსოფლიო და ქართული ეკლესიების წმინდანთა ცხოვრებებს).

ქართულ ხელნაწერ ტრადიციაში დაცულია ანტიოქიური 15 ხელნაწერი წიგნი (8 საქართველოში ინახება, 2 – იერუსალიმურ, 1 – ათონურ, 1 – სინურ კოლექციებში, 1 – სანკტ-პეტერბურგის აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის წიგნსაცავში, 1 – მოსკოვის სახელმწიფო საჯარო ბიბლიოთეკის შჩუკინის კოლექციასა და 1 – ვატიკანის ბიბლიოთეკაში). ისტორიისთვის ცნობილია შავ მთაზე არსებული მონასტრების შესახებ, სადაც ქართველები მოღვაწეობდნენ: სვიმეონწმინდა, რომანწმინდა, კალიპოსი, კასტანა, ეზრას მონასტერი, ლერწმისხევი, თუალთა მონასტერი, ბარლაამწმინდა).

XIII საუკუნეში ამ მიწას საშინელი ომების ქარიშხალმა გადაუარა. კულტურის კერები გაანადგურა თურქ-სელჩუკების, ჯვაროსნებისა და ოსმალების ომებმა. ოსმალეთის იმპერიაში ამ მიწის მკვიდრმა ასურელებმა, არაბებმა, ქურთებმა, სომხებმა უმძიმეს პირობებში მოახერხეს უძველესი კულტურის შენარჩუნება, მაგრამ ახლაც, ხალხის ბედისწერა დაუსრულებელი ომია.

ქართველმა ხალხმა არა მხოლოდ მწიგნობრობის კერები დაკარგა, არამედ გაწყდა კულტურული კავშირი და ჩვენი თვალსაწიერი უკიდურესად შეიზღუდა. ყველაფრის მიუხედავად, დღემდე, საქართველოს ინტერნაციონალური ქალაქები ყველაზე მეტად პალესტინის, სირიის, ანატოლიისა და საბერძნეთის ქალაქებს ჰგავს.

***

2015 წლის 25 ივნისს, ხუთშაბათს, კობანის გენოციდი დაიწყო. ერაყისა და ლევანტის ისლამური სახელმწიფო ქურთების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიას თავს ესხმოდა 28 ივნისამდე. კობანის ალყის დროს დაიღუპა 223–233-მდე მშვიდობიანი მოქალაქე.

ისლამური სახელმწიფოს ერთ-ერთი პირველი სასტიკი თავდასხმების მსხვერპლნი ქურთები და ასურელები აღმოჩნდნენ. დიდი მსხვერპლი გაიღეს სომხებმა, ადიღე ხალხმა.. ამ თავდასხმებმა ათეულობით ათასი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. ცენტრალურმა ხელისუფლებამ ერაყში და სირიაში ხალხი ვერ დაიცვა. არსებობისთვის ბრძოლაში ერთადერთი გამოსავალი იყო, რომ მათ საკუთარი ძალებით დაეცვათ თავი და ნებისმიერი შესაძლო მოკავშირისთვის დახმარება ეთხოვათ. ქურთებმა მოახერხეს, რომ დასავლეთისგან მიეღოთ დახმარება, დიდი უპირატესობა მოიპოვეს აშშ-ის საჰაერო თავდასხმით ისლამურ სახელმწიფოზე.

ქურთების, ასურელებისა და არაბების გაერთიანებულმა ძალებმა განსაკუთრებული გმირობა გამოიჩინეს თურქეთ-სირიის საზღვართან მდებარე ქალაქ კობანის დასაცავად. მათ მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწიეს და საკუთარი განსახლების არეალს დღემდე თავიანთი ძალებით იცავენ. ამან გააძლიერა განწყობა, რომ მათ სჭირდებათ და შეუძლიათ იარსებონ ცენტრალური ხელისუფლებისგან დამოუკიდებლად.

2019 წლის 6 ოქტომბერს, ტრამპის ადმინისტრაციამ ამერიკულ ჯარებს უბრძანა ჩრდილო-აღმოსავლეთ სირიიდან გასულიყვნენ. 9 ოქტომბერს კი, თურქეთის საჰაერო ძალებმა სასაზღვრო ქალაქებზე საჰაერო თავდასხმები განახორციელეს. კონფლიქტის შედეგად, 300 000-ზე მეტი ადამიანი იძულებით გადაასახლეს, 70-ზე მეტი მშვიდობიანი მოქალაქე დაიღუპა სირიაში და 20 მშვიდობიანი მოქალაქე თურქეთში. თურქული ოკუპაციის ქვეშ აღმოჩნდა ადრინი, თელ-აბიადი (ქურთ. Gire Spi) და რას-ელ-აინი (ქურთ.Serê Kaniyê,.)

გასულ თვეებში რეჯეფ თაიფ ერდოღანი დაემუქრა ჩრდილოეთ სირიას, რომ ახალ შეტევას დაიწყებდა. რამდენიმე დღეა თურქეთი და მისი მოკავშირე დაქირავებული ჯიჰადისტური ძალები თავს ესხმიან აღმოსავლეთ და ჩრდილოეთ სირიის მოსახლეობას. ბომბავენ სოფლებსა და პროვინციებს ქალაქ კობანის დასავლეთით, თურქეთი საერთაშორისო სამართლის დარღვევით, ბომბავს მშვიდობიან მოსახლეობას, იყენებს აკრძალულ, კასტეტურ ბომბებს, რაც საფრთხეს უქმნის მთლიანად რეგიონის უსაფრთხოებას.

ეს იმ სამხედრო ოპერაციის გაგრძელებაა, რომელიც თურქეთისა და მისი მოკავშირე „სირიის თავისუფალი არმიის“ თავდასხმით დაიწყო სირიელ ქურთებზე, 2018 წლის 20 იანვარს. სამხედრო ოპერაციას მათ „ზეთისხილის რტო“ უწოდეს. 40 დღის განმავლობაში თურქებსა და ქურთებს შორის ბრძოლები მიმდინარეობდა ზღვისპირა და საზღვრისპირა ქალაქებისთვის, საბოლოოდ, თურქებმა YPG[1]-ის წინააღმდეგობა გადალახეს და ქურთების დედაქალაქი აფრინი ალყაში მოექცა.

2018 წლის 17 მარტს დაეცა ქალაქი აფრინი. აფრინის ოპერაციის ოფიციალური მიზეზი „ქურთისტანის მუშათა პარტიის“ PKK-ს განადგურება იყო, რომელსაც თურქეთი ტერორისტულ ორგანიზაციად აცხადებს. ერდოღანი ასევე აცხადებდა, რომ ბრძოლას გააგრძელებდა იქამდე, სანამ „ქურთ ხალხთა დაცვის კავშირს“ (YPG)-ს უკანასკნელ ლეგიონს არ გაანადგურებდა, თურქეთის ხელისუფლება ამტკიცებს, რომ YPG და „ქურთისტანის მუშათა პარტია“ (PKK) ერთი და იმავე, ტერორისტული ორგანიზაციაა, რომელიც საფრთხეს უქმნის თურქეთის სახელმწიფოებრიობას, სახელისუფლებლო ძალები ამტკიცებენ, რომ YPG, თავის მხრივ, PYD-ის, სირიაში „დემოკრატიული კავშირის პარტიის“ მილიციაა. სინამდვილეში, „YPG-YPJ-ში არიან ჯგუფები, რომლებიც სრულად არ არიან PYD-ის წევრები. მაგალითად, არაბული ან ქრისტიანული დანაყოფები“, და თითოეულ ამ გაერთიანებას, დამოუკიდებელი და განვითარების ხანგრძლივი ისტორია აქვს.

სირიის სამოქალაქო ომის შუა პერიოდში ქურთების, ასურელების და არაბების გაერთიანება, ქვეყნის ჩრდილოეთით მდებარე სამ რაიონში, აყალიბებს დემოკრატიულ თვითმმართველობას. ამ პროცესში წამყვანი პოლიტიკური ძალაა სირიაში არსებული „დემოკრატიული კავშირის პარტია“, PYD.

სირიაში PYD[2], თურქეთში PKK[3], „ქურთების მუშათა პარტია“ და ირანში PJAK[4], „ქურთისტანის თავისუფლების პარტია“ იბრძვიან ავტონომიისთვის. ისინი აშენებენ საზოგადოებას, რომელიც დაფუძნებულია ქალებისა და კაცების თანასწორუფლებიანობაზე, პირდაპირ დემოკრატიასა და სოციალურ სამართლიანობაზე. მათი „სოციალური კონტრაქტი“ ითვალისწინებს რესურსებისა და მიწის საერთო საკუთრებაში გამოცხადებას, დემოკრატიულ თავისუფლებას, უფასო განათლებისა და საცხოვრების უფლებას.

აღმოსავლეთ და ჩრდილოეთ სირიაში შექმნილი პოლიტიკური ვითარების ფონზე, როცა განადგურება ემუქრება უნიკალურ და იმედისმომცემ გამოცდილებას ახლო აღმოსავლეთში, ავტონომიურ, დემოკრატიულ ძალებსა და ქალთა რევოლუციას, საკითხის უფრო ახლოს დასანახად, გთავაზობთ ალექს დე იონგის ინტერვიუს იოსტ იონგერდენთან. ისინი საუბრობენ, თუ როგორ გადაიქცა ეროვნულ-გამათავისუფლებელი ბრძოლა საყოველთაო ავტონომიისთვის ბრძოლად, რომელიც გამორიცხავს ეროვნულ ჩაგვრას. საუბრობენ PKK-ისა და PYD-ის ჩამოყალიბებასა და იდეოლოგიურ განვითარებაზე, აბდულა ოჯალანის როლზე და ქურთი ქალების ბრძოლაზე, თანასწორობისა და თავისუფლებისთვის. ინტერვიუ ჩაწერილია 2015 წელს, კობანის ალყის დროს, როცა ქურთები, არაბები და ასურელები, ერთიანი ძალებით, გმირულად იცავდნენ ქალაქს ისლამური სახელმწიფოსგან.

სირიაში შექმნილი ქალთა ორგანიზაციების კონფედერაცია, „ქალთა ვარსკვლავური კავშირი“ KONGRA STAR თავის მიმართვაში წერდა, რომ თურქეთის რესპუბლიკის დაარსებიდან 100 წლის თავზე, იგი მიზნად ისახავს, მეორე რესპუბლიკა გამოაცხადოს, სირია და ჩრდილოეთ ერაყი, რომელიც „ეროვნული ფიცის“ მიხედვით თურქეთის კუთვნილებაა, სამხედრო ოკუპაციის გზით გააკონტროლოს, ქურთი ხალხის თვითგამორკვევის პროცესი და ყველანაირი დემოკრატიული ძალა გაანადგუროს, რომელიც ნეო-ოსმალეთის იმპერიის დაარსების გზაზე ეღობება.

ოსმალეთის იმპერია პირველ მსოფლიო ომში სასტიკად დამარცხდა. მათი დარჩენილი ტერიტორიის განაწილება ევროპულ სახელმწიფოებს სურდათ. 1920 წელს დაიდო სევრის ხელშეკრულება, რომლის მიხედვით, ოსმალეთი უარს ამბობდა ყველა ტერიტორიაზე აზიასა და აფრიკაში. მცირე აზიაში (ანატოლიაში) მას სულ მცირე ნაწილს უტოვებდნენ, შავ ზღვაზე გასასვლელით. ანატოლიის პატარა ტერიტორიაზე, ქალაქ დიარბაქირის ჩათვლით, რომელიც ახლა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში მდებარეობს, დამოუკიდებელი ქურთისტანი უნდა ჩამოყალიბებულიყო.

ამან აღაშფოთა თურქი ნაციონალისტები. უკვე 1919 წლიდან ანატოლიაში ძლიერდებოდა თურქების ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობა, რომელსაც სათავეში ედგა მუსტაფა ქემალი (ქემალ ათათურქი). შუა ანატოლიაში, სადაც ანტანტას ძალები ჯერ კიდევ არ იყვნენ მობილიზებულნი, მათ დაიწყეს ოსმალეთის იმპერიის რეჟიმისადმი ოპოზიციურად განწყობილი ძალების შემოკრება და არმიის ფორმირება. მათ სამხედრო ნაწილებს უკვე ებრძოლათ ბერძნებთან, ხოლო პოლიტიკურად, ოსმალეთის პარლამენტში მათ გაიყვანეს კანონი, რომელსაც „ეროვნული ფიცი“ ეწოდებოდა. იგი განსაზღვრავდა მომავალი თურქეთის ტერიტორიებს, სადაც არაბებით დასახლებულ ტერიტორიები რეფერენდუმით უნდა განსაზღვრულიყო, ხოლო თურქული უმრავლესობით დასახლებული რეგიონები, უპირობოდ თურქი ერის სამშობლოდ ითვლებოდა.

მათ ხელში ჩაიგდეს ანატოლია და სევრის ხელშეკრულება არასდროს განხორციელებულა. იგი ჩანაცვლდა ლოზანის ხელშეკრულებით 1923 წელს. ხელშეკრულებამ ჩამოაყალიბა თანამედროვე თურქეთის საზღვრები. იურიდიულად გააფორმა ოსმალეთის იმპერიის დაშლა. მოსულისა და ჰათაის პროვინციის სადავო ტერიტორიების გაფორმების გარდა, მათ სიტყვა „ქურთისტანიც“ ამოიღეს სასკოლო სახელმძღვანელოებიდან.

ხელშეკრულება დიდი ხნის განმავლობაში ითვლებოდა ქურთების ეროვნული ტრაგედიის სიმბოლოდ, ისევე, როგორც ბალფურის დეკლარაცია პალესტინელების ტრაგედიის დასაწყისად.

1974 წლის აპრილში მუსტაფა ბარზანი, ქურთისტანის დემოკრატიული პარტიის (KDP) ლიდერი და ერაყის ქურთისტანის რეგიონის ყოფილი პრეზიდენტის, მასუდ ბარზანის მამა, შეიარაღებულ ბრძოლას იწყებს ქურთების ავტონომიისთვის ჩრდილოეთ ერაყში. პარალელურად, ირანსა და ისრაელს ერაყში ბაასის მთავრობის დამხობა სურდათ, ამიტომ ისინი მატერიალურ დახმარებას უწევდნენ ერაყელ ქურთებს ბრძოლაში. 1975 წელს, მას შემდეგ, რაც ბაღდადმა ტერიტორიები დაუთმო ირანს, ირანმა ქურთებს მოულოდნელად შუწყვიტა მხარდაჭერა, ისევე, როგორც მოკავშირე ისრაელმა. ერაყმა სწრაფად ჩაახშო აჯანყება.

სწორედ კონსერვატიული და ტრაიბალისტური KDP-ის დამარცხების შემდეგ, იქმნება ქურთისთანის მუშათა პარტია PKK, 1978 წელს.

***

ალექს დე იონგი არის სოციალისტური ჟურნალის, Grenzeloos-ის რედაქტორი ნიდერლანდებში. სწავლობდა ისტორიის ფაკულტეტზე ამსტერდამის უნივერსიტეტში. მისი ჟურნალისტური საქმიანობა, ძირითადად, მოიცავს ახლო აღმოსავლეთ აზიისა და წყნარი ოკეანის რეგიონს.

იოსტ იონგერდენი აგრარული სოციოლოგიის ასოცირებული პროფესორია ვაგენინგის უნივერსიტეტში, ნიდერლანდებში. ასევე გლობალური მდგრადობისა და ტრანსკულტურული კვლევების პროექტის კოორდინატორი კიოტოს უნივერსიტეტში, იაპონიაში. მისი კვლევები მოიცავს ალტერნატიული მომავლის შექმნის შესაძლებლობებსა და პოტენციალებს, რომელიც დაფუძნებულია ყოველდღიური ბრძოლის პრაქტიკაზე თანამედროვე საბაზრო ურთიერთობების წინააღმდეგ. მისი კვლევის გეოგრაფიული არეალია თურქეთი, ქურთისტანი და ახლო აღმოსავლეთი.

დავიწყოთ PYD-ის პოლიტიკური განვითარებით. ეს მოძრაობა ეფუძნება იმავე იდეოლოგიას, რასაც PKK , გაერთიანება, რომელიც ჩამოყალიბდა, როგორც მარქსისტ-ლენინისტური ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობა. ჩემი დაკვირვებით, 1990-იანი წლების შუა ხანებიდან, განსაკუთრებით, 1999 წელს PKK-ის ლიდერის აბდულა ოჯალანის[5] დაპატიმრების შემდეგ, დაიწყო იდეოლოგიური გარდაქმნა, პირდაპირი დემოკრატია და ავტონომია მოძრაობის დისკურსის ცენტრში მოექცა.

ნება მომეცით, დავიწყო PKK-ის დახასიათებით. „ქურთისტანის მშრომელთა პარტია“, ოფიციალურად, 1978 წელს დაარსდა, მაგრამ ამ გაერთიანების ჩამოყალიბების პროცესი 1972-73 წლებში დაიწყო. მას შემდეგ, რაც 1971 წელს თურქეთში სამხედრო გადატრიალება მოხდა. ეს იყო დრო, როცა თურქეთში რადიკალური მემარცხენეობა სასტიკი რეპრესიების ქვეშ მოექცა, მემარცხენე მოძრაობების ლიდერები სიკვდილით დასაჯეს ან დაიღუპნენ სამხედრო ოპერაციების დროს, სხვა აქტივისტები დააპატიმრეს.

ამის შემდეგ, აქტივისტები ცდილობდნენ მემარცხენეობის აღდგენას და ეძებდნენ ახალ ორიენტაციას. მათ შორის იყვნენ ადამიანები, რომლებმაც მოგვიანებით PKK შექმნეს. თავდაპირველად, ერთმანეთთან მუდმივი შიდა დისკუსიები ჰქონდათ და იყოფოდნენ სხვადასხვა ჯგუფებად, მაგრამ დროდადრო ცალკეული გაერთიანებები ჩამოყალიბდა.

PKK-სა და სხვა გაერთიანებებს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავება ის იყო, რომ იგი სრულიად დამოუკიდებელი რჩებოდა იმ დროისთვის არსებული პოლიტიკური მოდელებისგან. ამას მასზე „ორთოდოქოსულობის“ შთაბეჭდილების გასაქარვებლად ვამბობ. ეს იყო მარქსისტ-ლენინისტური პარტია, თავისი იდეოლოგიითა და იერარქიით, ამ მხრივ, არაფრით განსხვავდებოდა იმ დროის მემარცხენეების უმეტესობისგან.

მაგრამ PKK-ს ჩინეთი, კუბა, ალბანეთი და საბჭოთა კავშირი მიაჩნდა ქვეყნებად, რომლებიც სოციალიზმისკენ მიისწრაფოდნენ, თუმცა არც ერთი მათგანი არ იყო მათთვის რეალური გზამკვლევი სოციალიზმისკენ. ეს მნიშვნელოვნად განასხვავებდათ მათ სხვა პარტიებისგან, რომლებიც ამ ქვეყნებში სოციალიზმის პრაქტიკაში განხორციელებას ხედავდნენ და თავიანთ მაგალითად მიაჩნდათ.

რა შედეგი მოჰყვა ამას PKK-სთვის?

PKK-ს უფრო კრიტიკული შეხედულება ჰქონდა საკუთარ იდეოლოგიაზე. მათ არ გადმოიღეს არსებული მოდელები და შეძლეს საკუთარი თავისთვის კრიტიკული კითხვები დაესვათ. იდეოლოგიურად, უფრო დამოუკიდებლები იყვნენ. ყოველთვის დიდ ყურადღებას აქცევდნენ თვითშემოწმებას და იდეოლოგიურ განათლებას, არ ჰქონდათ სახელმწიფოს მოდელი, რისკენაც ისწრაფოდნენ, ამ ყველაფერმა უბიძგათ, რომ მეტად ეფიქრათ საკუთარ თავზე.

PKK-ის იდეოლოგიური გარდაქმნა სწორედ ამას უკავშირდება. 1980-იანების შუა წლებში მათ ჩამოაყალიბეს საბჭოთა კავშირის კრიტიკა, რის გამოც პრომოსკოვური პარტიები აუმხედრდნენ. PKK აცხადებდა, რომ ამ პერიოდიდან დაიწყეს იდეოლოგიური თვითგამორკვევის პროცესი.

თუ ახლა მათ კრიტიკას გავაანალიზებთ, დიდი რისკია რომ არასწორი ინტერპრეტაციები მივცეთ, მაგრამ ვფიქრობ, მართლაც არსებობს კავშირი ამ კრიტიკასა და შემდგომ განვითარებულ მოვლენებს შორის. PKK-მ შენიშნა, რომ ქვეყნებში სადაც ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობები მოვიდნენ ხელისუფლებაში და ე.წ „ნამდვილი სოციალიზმი“ დამყარდა, ძალიან განსხვავდებოდა იმ წარმოდგენისგან, რისთვისაც ხალხი იბრძოდა. თუ ამაზე დღეს PKK-ს წევრებს ჰკითხავთ, გიპასუხებენ, რომ არასწორია იმის მტკიცება, თითქოს ამ ბრძოლებმა რაიმე შედეგი არ მოიტანა, მაგრამ ასევე ხაზს უსვამენ, რომ შედეგები დაპირებებს არ ჰგავს.

მაშინაც კი, მათ უკვე ჰქონდათ კრიტიკული კითხვები სახელმწიფოზე და, მით უმეტეს, ნაციონალურ სახელმწიფოზე, მაგრამ ჯერ არ იცოდნენ როგორ უნდა ემოქმედათ. სახელმწიფოს შესახებ მათი აზროვნების პარადიგმის ცვლილება გრძელვადიანი პროცესი იყო, რომელიც, დაახლოებით, 2003-2005 წლებში დასრულდა.

სწორი იქნება იმის თქმა, რომ მარქსისტულ-ლენინისტური იდეოლოგიის კრიტიკული გააზრება დიდი ხნით ადრე დაიწყო, მაგრამ სათანადო პასუხები არ იყო ჩამოყალიბებული 2000-იან წლებამდე?

დიახ, ნამდვილად.

სახელმწიფოს იდეას აკრიტიკებდნენ, თუ ნაციონალური სახელმწიფოების?

რეალურად, ორივე მათგანის. მათ ჩამოაყალიბეს ნაციონალური სახელმწიფოს კრიტიკა, რომ კონკრეტული ეროვნული იდენტობა ხდება იმის საზომი, თუ ვის აქვს უფლებები, რაც გამორიცხავს იმ ადამიანებს, რომლებიც არ შეესაბამებიან კონკრეტულ იდენტობას, ისინი მეტ-ნაკლებად გარიყულნი ან ასიმილირებულნი ხდებიან. განსხვავებული კულტურული იდენტობების მქონე ადამიანების ასიმილაცია თურქული ნაციონალიზმის, ქემალიზმის არსის ნაწილია და, რა თქმა უნდა, ქურთებმა ასეთი პოლიტიკა სასტიკად გააკრიტიკეს.

ეროვნულ-გამათავისუფლებელი მოძრაობები აკრიტიკებენ სახელმწიფოებს, რომლებშიც ცხოვრობენ, მაგრამ გამოსავალს საკუთარი ეროვნული სახელმწიფოს შექმნაში ხედავდნენ. შემდეგ კი პრობლემა ბრუნდება, როგორც გამოსავალი!

თურქული ნაციონალური სახელმწიფოს კრიტიკის შემდეგ PKK-ს წევრებმა ეჭვქვეშ დააყენეს „ქურთისტანის“ ნაციონალური სახელმწიფოს დაარსების საჭიროება, რომელშიც უმცირესობები შესაძლოა კვლავ დაზარალებულიყვნენ.

სახელმწიფო თავისთავად გააკრიტიკეს იმის გამო, რომ იგი მოიცავს სოციალური ცხოვრების მიკრო დონეებს და ადამიანებს ართმევს თვითორგანიზების შესაძლებლობას. ჩვენ სახელმწიფოს ნაწილი ვართ ცალკეული ინდივიდების დონეზე, კოლექტიურობის ფორმები დიდწილად დაიშალა და საზოგადოება დაქუცმაცებულია. რაიმე გამოსავლის საპოვნელად, სახელმწიფოსთვის მიმართვის ნაცვლად, უნდა გაძლიერდეს ხალხის თვითორგანიზების შესაძლებლობები.

თუმცა ოჯალანი, რომელიც ჯერ კიდევ მოძრაობის იდეოლოგიური ლიდერია, თავის ტექსტებში საუბრობდა ქურთების არსებით, უცვლელ კულტურაზე. მაშინაც კი, თუ ეს აღარ არის დაკავშირებული ქურთული ნაციონალური სახელმწიფოს მიზანთან, საეჭვოა, რამდენ ადგილს უტოვებს ასეთი შეხედულება სოციალურ პლურალიზმს, ჯგუფებს, რომლებიც ამ კატეგორიის მიღმა არიან. მით უმეტეს, რომ ოჯალანის თქმით, PKK-ის პოლიტიკა გამომდინარეობს ქურთული კულტურის არსიდან, კერძოდ, თანასწორობიდან და თავისუფლებიდან.

ვფიქრობ, ოჯალანის ტექსტები ორაზროვანია. ერთი მხრივ ვკითხულობთ ცნობებს ქურთების ისტორიის ამა თუ იმ კონცეფციის შესახებ, მაგრამ ამავე დროს, „ქურთების“ განხილვისას, საუბრობს ამ ჯგუფის მრავალფეროვნებაზე – სხვადასხვა ენებზე, რომლებზეც ისინი საუბრობენ, რელიგიები, რომელსაც აღიარებენ. ასე რომ, თუკი ავაშენებთ ქურთულ ნაციონალურ სახელმწიფოს, როგორ გადავწყვეტთ იმას, თუ რა იქნება სახელმწიფო ენა? სწორედ ასეთ კითხვებს სვამს PKK, რომელიც უამრავ დისკუსიას იწვევს ზოგადად ქურთულ მოძრაობაში. მიუხედავად ამისა, ამ ტექსტებში, ეჭვქვეშ არასდროსაა დაყენებული ქურთული იდენტობა.

ისე ჩანს, თითქოს ამ საუკუნის დასაწყისში, მოძრაობამ თავის ზოგიერთ კითხვაზე პასუხი იპოვა ამერიკელი ლიბერტარიანელი სოციალისტის, მიურეი ბუკჩინის[6] ნაშრომებში. რატომ ბუკჩინი? ჩემი დაკვირვებით, ესეც ოჯალანით დაიწყო, რომელიც ბუკჩინს დაპატიმრების შემდეგ გაეცნო და მუდმივად კითულობდა , შემდეგ კი თავისი თანამოაზრეებიც მიჰყვნენ მის თეორიას, ასეა?

ოჯალანი თურქეთის სახელმწიფოს წინააღმდეგ იცავდა თავს სასამართლოზე. ასე რომ, მას პრაქტიკულად შეუზღუდავი წვდომა ჰქონდა ლიტერატურაზე. არსებობს ვრცელი და მრავალფეროვანი სია იმ წიგნებისა, რომლებსაც ციხეში კითხულობდა. ერთ-ერთი მათგანია ბუკჩინი, თუმცა არა გამორჩეული. რა თქმა უნდა, ოჯალანისთვის ბუკჩინი ერთგვარი შთაგონება იყო. იგი ხშირად ესაუბრებოდა თავის ადვოკატებს და ამ საუბრებს რედაქტირებული სახით აქვეყნებდა PKK. ასეთი საუბრების დროს ოჯალანმა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთის ქურთული რაიონების მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წევრებს ბუკჩინის წაკითხვა ურჩია. ცხადია, თეორია თავად ოჯალანიდან გავრცელდა. ამავდროულად, ვფიქრობ, PKK- ეძებდა ახალ იდეებს, თუმცა ამ პროცესში ოჯალანი რჩებოდა დომინანტი.

მიუხედავად ამისა, იგი არ არის შეუცვლელი და 2004 წელს მოხდა განხეთქილება. განხეთქილება იმ ადამიანებმა დაიწყეს, რომლებიც არ ეთანხმებოდნენ ოჯალანის ახალ ორიენტაციას.

რამდენიმე წლით ადრე განხეთქილება მოხდა თურქეთის სასამართლოშიც, ოჯალანის განცხადებების შემდეგ. PKK-ის რამდენიმე წევრმა მაშინ განაცხადა, რომ ოჯალანმა მიატოვა მოძრაობის მიზნები, რომ PKK-ს აღარ სურდა ქურთისტანის სახელმწიფოს შექმნა. ამ წევრებს სურდათ შეენარჩუნებინათ ძველი ორიენტაცია.

დიახ, ნამდვილად.

ეს იმაზე მეტყველებს, რომ თავად ოჯალანმა, როგორც ინდივიდმა, განსაზღვრა ასეთი განვითარება. PKK და მისი მოკავშირეები ჩამოყალიბდნენ მოძრაობად, რომელიც ეფუძნება პირდაპირ დემოკრატიას. მაგრამ, ამავდროულად, ქვემოდან დაწყებული დემოკრატია ეფუძნება ზემოდან მითითებებს, ვგულისხმობ, ოჯალანის მითითებებს. ასეა?

ოჯალანი, რა თქმა უნდა, დომინანტურ როლს თამაშობს. ინსტრუქციების გაცემა, შესაძლოა გადაჭარბებით ნათქვამია, თუმცა იგი ნამდვილად იქცა მოტივატორად. მაგალითისთვის ავიღოთ ანარქისტული მოძრაობა ნიდერლანდებში მეოცე საუკუნის დასაწყისში, დომელა ნიუვენჰუისი მთავარი ფიგურა იყო და მოძრაობაზე ძლიერი გავლენა დატოვა. პარალელურად, ინერგებოდა თვითორგანიზების სხვადასხვა ფორმები. ეს აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს, მაგრამ რომელიმე ინდივიდის გამორჩეული როლი არ გამორიცხავს სხვების აქტიურ მონაწილეობას.

PYD აცხადებს, რომ PKK-სთან ორგანიზაციული კავშირი არ აქვთ, თუმცა საერთო იდეოლოგიის მატარებლები არიან. ეს ორი ორგანიზაცია იზიარებს კონრეტულ მიზანს, აქვთ ერთი და იგივე პოლიტიკური ჰორიზონტი, ერთი და იმავე მიმართულებით მოძრაობენ, თუნდაც ორგანიზაციული კავშირების გარეშე. ამ საერთო მიზანს სხვადასხვა სახელები ჰქვია. სასამართლოზე თავის პირველ განცხადებაში ოჯალანი საუბრობს „დემოკრატიულ რესპუბლიკაზე“, დღეს აქცენტი კეთდება „დემოკრატიულ ავტონომიაზე“ და ორივე მიეკუთვნება მესამე ტერმინს, „დემოკრატიულ ცივილიზაციას“. ზუსტად რას ნიშნავს ეს ტერმინები?

მე განვასხვავებ დემოკრატიულ რესპუბლიკას, დემოკრატიულ ავტონომიას და დემოკრატიულ კონფედერალიზმს.

დემოკრატიული რესპუბლიკა არის თურქეთის რეკონსტრუქციის პროექტი, ორიენტირებული ახალ კონსტიტუციაზე, რომელშიც სამოქალაქო უფლებები და იდენტობა ერთმანეთისგან განცალკევებულია. თურქეთის ამჟამინდელ კონსტიტუციაში სამოქალაქო უფლებები დაკავშირებულია თურქობასთან და ეს იდენტობა ეთნიკურადაა განსაზღვრული. დემოკრატიული რესპუბლიკაში სამოქალაქო უფლებები აღარ არის კონკრეტული ეთნიკური ჯგუფების პრივილეგია და დემოსსა და ეთნოსს შორის კავშირი გაწყვეტილია.

დემოკრატიული ავტონომია ნიშნავს, გადაწყვეტილების მიღების უფლების გადაცემას ხალხზე, რათა მათ შეძლონ იმ საკითხების გადაწყვეტა, რომლებიც ეხებათ.

დემოკრატიული კონფედერალიზმი არის ადგილობრივი ორგანოების, საბჭოების ადმინისტრაციული სტრუქტურა, რომელშიც ეს ძალაუფლებაა ორგანიზებული. ვფიქრობ, ეს არის ძირითადი ელემენტები.

დემოკრატიული თანამედროვეობა ან დემოკრატიული ცივილიზაცია, მე ვიტყოდი, რომ არის ამ პრინციპების ქოლგა.

და მიზანი არის დემოკრატიული კონფედერალიზმის ქსელების ჩამოყალიბება არსებული საზღვრებს მიღმა?

დიახ, მიზანი ის არის, რომ დემოკრატიული ავტონომია ჩამოყალიბდეს ქვემოდან ზემოთ გადაწყვეტილებების მიღებისა და აღსრულების გზით. დემოკრატიული კონფედერალიზმი ნიშნავს, რომ ამგვარი გადაწყვეტილებები არ მიიღება მეორისგან იზოლირებულად, ის არ შემოიფარგლება ადგილობრივი ინტერესებითა და მოსაზრებებით. ავტონომია უნდა ჩამოყალიბდეს მეორე ავტონომიასთან კავშირში. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შესაძლოა ისეთი სიტუაცია შეიქმნას, რომელშიც საზოგადოება მხოლოდ საკუთარ თავზე ზრუნავს და დანარჩენი სამყარო იგნორირებულია.

როჟავას სხვადასხვა მხარე მდიდარია ნავთობით. ამ კავშირების გარეშე, შესაძლოა ისეთი დინამიკა მიიღოთ, სადაც ნავთობით მდიდარ მხარეში მცხოვრები ადამიანები ამბობენ, რომ ეს მხოლოდ მათი საკუთრებაა, რაც რეგიონებს შორის უთანასწორობას აჩენს. თუმცა ოჯალანის განცხადებებში ძალიან ცოტა მსჯელობაა ასეთ სოციალურ-ეკონომიკურ თემატიკაზე. იგი, ძირითადად, ყურადღებას ამახვილებს კულტურული უფლებებისა და თავისუფლების საკითხებზე. ამტკიცებს, რომ ქურთულ რეგიონებში სოციალური კლასები ჯერ კიდევ არ არის კრისტალიზებული და არ მიმდინარეობს კლასობრივი ბრძოლა. რამდენად რეალურია ასეთი მსჯელობა?

არსებობს სერიოზული წინააღმდეგობები, განსაკუთრებით, მიწის საკითხთან დაკავშირებით. ჯაზირის რეგიონის (ქურთ. ციზირი) როჟავას სამი კანტონიდან ყველაზე დიდი, ძირითადად, სასოფლო-სამეურნეო ტერიტორიებს მოიცავს. თუ გადავხედავთ სამხრეთ აღმოსავლეთ თურქეთს (ჩრდილოეთ ქურთისტანი) ისიც ასევე სასოფლო სამეურეო მიწებისგან შედგება, სადაც განვითარებულია მხოლოდ რამდენიმე ინდუსტრიული ზონა. ანალოგიური ვითარება გვხვდება ირანის ქურთისტანშიც. ხოლო ერაყში, სამხრეთ ქურთისტანში, სამომხმარებლო ეკონომიკაა, რომელიც ეყრდნობა ნავთობის ექსპორტს და ძირითადი საჭიროებებისთვის აუცილებელი, თითქმის ყველა პროდუქტის იმპორტს.

სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში ვითარდება საშუალო კლასი და ამ ქალაქებში სოციალური პრობლემების წინააღმდეგ ყალიბდება სხვადასხვა მოძრაობები. იმის გამო, რომ ეკონომიკა სრულიად განუვითარებელია, შესაძლოა, მუშათა კლასზე ლაპარაკი მართლაც არ შეიძლება, მაგრამ არსებობს დაბალი კლასი. და იბადება კითხვა: როგორ უკავშირდება მოძრაობა მას? თეორიულად, ეს კითხვა ნამდვილად არ არის განხილული.

მაგრამ, გასულ წელს შეხვედრების სერია გაიმართა სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთში, იმის შესახებ, თუ როგორი უნდა იყოს ეკონომიკური მოწყობა დემოკრატიული ავტონომიის პირობებში. ასე რომ, ამას გარკვეული ყურადღება ექცევა, მაგრამ მოძრაობისთვის უფრო ადვილია ხალხის ორგანიზება კულტურის, ან მაგალითად, ენის საკითხის გარშემო. თუკი თურქეთი არ სთავაზობთ მათ განათლების მიღების შესაძლებლობას ქურთულ ენაზე, ამის ორგანიზება თავად შეუძლიათ. თუმცა ეკონომიკის რეორგანიზება გაცილებით რთულია.

მოძრაობაში არის ასეთი ტენდენცია, როცა იგი მთლიანად ქურთი ხალხის სახელით ლაპარაკობს, რომელიც ჩაგვრას გარედან განიცდის, ნუთუ ეს არ ართულებს დისკუსიას? იმიტომ, რომ როდესაც თქვენ საუბრობთ სოციალურ საკითხებზე, მაგალითად, წინააღმდეგობებზე უმიწო გლეხებსა და მესაკუთრეებს შორის, მაშინ თქვენ საუბრობთ წინააღმდეგობებზე ქურთებს შორისაც.

ყოველ შემთხვევაში, ეს საკითხი ახლა ნაკლებად აქტუალურია. ძველი PKK როგორც სოციალურ, ასევე ეროვნულ-გამათავისუფლებელ საკითხებს განიხილავდა ცენტრალურ თემებად, ხალხის ორგანიზებისთვის. დემოკრატიული ავტონომიის პირობებში, ამჟამინდელი იდეოლოგიის მიხედვით, ეროვნული გათავისუფლება არ ჩამოაყალიბებს სახელმწიფოს, არამედ შექმნის თვითორგანიზებას. სოციალური საკითხი, რა თქმა უნდა, უნდა იყოს ამ ყველაფრის ნაწილი, მაგრამ ომი, რომელიც დღეს როჟავაში მძვინვარებს, ჩრდილოეთ ქურთისტანისგან განსხვავებულ კონტექსტს აყალიბებს.

როჟავაში ენერგიისა და საკვები პროდუქტების განაწილება ორგანიზებულია დემოკრატიული ავტონომიის ორგანოების მეშვეობით. როჟავას სოციალურ კონტრაქტში მიწა გამოცხადებულია საერთო საკუთრებად, მაგრამ მსხვილი მემამულეების მიწები არ არის ექსპროპრიირებული, რადგან მოძრაობას არ სურს ძალისმიერი მეთოდების გამოყენება. მაინც, თუ გაღრმავდება სოციალური წინააღმდეგობები რა არის ალტერნატივა?

ამ დროისთვის მოძრაობა ამ საკითხის განხილვის აუცილებლობის წინაშე ნამდვილად არ დამდგარა. ბევრი მემამულე გაიქცა და გაურკვეველია, რა მოხდება ომის დასრულების შემდეგ და დაბრუნდებიან თუ არა ეს მემამულეები. ვფიქრობ, ამ ეტაპზე სიფრთხილე გამოიჩინეს.

ძველი PKK თავის რევოლუციაში ორ ეტაპს გამოყოფდა: ჯერ ეროვნული გათავისუფლება დამოუკიდებელი ქურთული სახელმწიფოს ჩამოყალიბებით, შემდეგ კი სოციალური გათავისუფლება და თანასწორობა. მიზნების ამ თანმიმდევრობით არის განპირობებული ის, რომ დღეს სოციალური საკითხი ნაკლებად ცენტრალურია?

მე ასე არ ვფიქრობ, ისინი ხედავდნენ ორ გათავისუფლებას, ერთდროულ, მაგრამ, ამავე დროს, ჯერ არ დასრულებულ, მიმდინარე პროცესებს. იგივე ეხება გენდერულ საკითხს, მოძრაობა არ ამბობს, რომ ჯერ დემოკრატიულ ავტონომიას ვამყარებთ, კულტურულ-ენობრივ საკითხებს მივხედავთ და ამის შემდეგ შევუდგებით საზოგადოებაში ქალის პოზიციაზე მსჯელობას. ამ საკითხებზე ერთდროულად მუშაობენ. როჟავაში არის ოჯახები, რომლებიც გოგონებს სკოლაში წასვლის უფლებას არ აძლევენ. მათზე არავითარი იძულება ან ზეწოლა არ ხდება, არამედ ოჯახთან საუბარი, დაყოლიების მცდელობები, გათავისუფლება არ არის მომენტალური, ეს უწყვეტი პროცესია.

ამგვარი კულტურული პრაქტიკების იძულებით გაუქმება კონსერვატიული ოჯახებისთვის, ზემოდან-ქვემოთ პრაქტიკით, შესაძლოა კონტრპროდუქტიული იყოს.

იგივე ხდება მიწის საკითხთან დაკავშირებით და ვის ეკუთვნის იგი – ესეც ასევე კულტურის საგანია.

მაგრამ მიწის შემთხვევაში აშკარა წინააღმდეგობაა მსხვილ მემამულესა და საკუთრების გარეშე დარჩენილი გლეხის ინტერესებს შორის. იძულება გარდაუვალი ხდება.

ასეა, მაგრამ PKK და PYD მიწის ექსპროპრიაციის პროცესს აგრესიულად არ დაიწყებს. თუკი მიწათმფლობელები ომის დასრულების შემდგომ დაბრუნდებიან და საკუთრებაში არსებული მიწების უკან დაბრუნებას მოითხოვენ, ის ადამიანები, რომლებიც ამ მიწას წლების განმავლობაში ამუშავებდნენ, ასე მარტივად არ დანებდებიან. ვფიქრობ, რომ ყოველდღიური რეალობიდან გამომდინარე გადაწყდება მიწის საკითხი, მაგრამ ჯერჯერობით რთულია ამის განსაზღვრა.

ეს ყველაფერი რევოლუციის გარკვეულ კონცეფციაზე მეტყველებს. ის აღარ ჰგავს ძველი PKK-ს ამოცანას, მოეპოვებინა ძალაუფლება და შემდეგ სოციალიზმის შენება დაეწყო. სამაგიეროდ, რევოლუცია, ცნობიერების გარდაქმნის პროცესი ხდება, რომელსაც აქვს თავისი იდეოლოგიური მიმართულება. PKK დღეს აღარ ამბობს, რომ იგი „ავანგარდული პარტიაა“, არამედ კატალიზატორი და იდეოლოგიური შთაგონება. ასე რომ PKK/PYD-ს მიზანია, შეავსოს ეს დემოკრატიული სტრუქტურები საკუთარი იდეოლოგიით.

გეთანხმები, აქედან გამომდინარე, იდეოლოგიურ განათლებაზე მეტი აქცენტი კეთდება.

ამ იდეოლოგიის ერთ-ერთი უმთავრესი ელემენტია ქალთა გათავისუფლება. მაგრამ, როგორც აღვნიშნეთ, ამ მხარეში ძლიერი პატრიარქალური ტრადიციები არსებობს. მაშ, საიდან მოდის ეს აქცენტი ქალთა გათავისუფლებაზე?

PKK-ს ადრეულ ეტაპზე, ქალები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ, მათ არ ჰქონდათ რიცხობრივი უპირატესობა, თუმცა აქ ქალების როლი განსხვავდებოდა სხვა მემარცხენე პარტიებისგან, რომლებშიც ქალებს ხელმძღვანელ პოზიციებზე ვერ ვხედავთ. ქალებს მნიშვნელოვანი როლი ეჭირათ და უფრო და უფრო მეტი ყურადღება ექცეოდა ქალთა გათავისუფლების საკითხს. მათ თავიანთი სივრცე ჰქონდათ მოძრაობაში, ამიტომ PKK-ის ზრდასთან ერთად, იზრდებოდა ქალების სივრცეც პოლიტიკურ და სოციალურ ასპარეზზე. ოჯალანმაც ამ პროცესს ხელი შეუწყო პარტიის შიგნით. დაახლოებით 2003-2004 წლებში შიდა დაპირისპირება მოხდა PKK-ში, პარტიის ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა, რომ ქალთა მოძრაობები პარტიას უნდა დაქვემდებარებულიყო. ამას კატეგორიულად დაუპირისპირდა ქალთა მოძრაობა და თავიანთი პოზიციის გასამყარებლად გამოიყენეს, მოძრაობის ლიდერის, ოჯალანის არგუმენტები. მათ მოიგეს ეს ბრძოლა. ასე რომ ოჯალანის განცხადებებს მოძრაობის წევრებიც იყენებდნენ, რათა საკუთარი ავტონომია მოეპოვებინათ.

PKK-ს აქვს ქალთა გათავისუფლების კონკრეტული კონცეფცია. ისინი ნაკლებად მიემართებიან სხვა ფემინისტურ მოძრაობებს ან მოაზროვნეებს, რომლებიც მამაკაცსა და ქალს შორის არსებული დიქოტომიის ფარგლებში ფიქრობენ და ამ წინააღმდეგობას სხვა წინააღმდეგობაზე მეტ უპირატესობას ანიჭებენ.

მართალია, მაგრამ ეს გარკვეულწილად, საკითხის ჩამოყალიბების პროცესიცაა. კოლონიზატორსა და კოლონიზებულს შორის არსებული წინააღმდეგობა აყალიბებს ჯგუფს. სოციალური საკითხი სხვაა (თუმცა ახლა ამას ნაკლებად ექცევა ყურადღება), წინააღმდეგობა ქალებსა და კაცებს შორის, ანუ გენდერული საკითხი, სხვა. არსებობს მრავალი ფრონტი და ვცდილობთ, ჩამოვაყალიბოთ ისეთი პოლიტიკა, რომელიც ერთ ბრძოლას მეორეზე უპირატესს არ ხდის.

მაგრამ PKK-ის ბევრი ტექსტი განიხილავს „ქალს“ მაშინ, როცა ფემინისტური მოძრაობების ერთ-ერთი შეხედულება არის ის, რომ არ არსებობს „ქალის“ ერთიანი, ჰომოგენური კატეგორია, ქალები იყოფიან ეროვნების, სექსუალური იდენტობის, კლასის და ა.შ მიხედვით.

მე ვფიქრობ, რომ ქალების ბრძოლა პოლიტიკურ და იდეოლოგიურ დონეზეა ფორმულირებული, რომელიც ადგილს იკავებს ერთი მხრივ შრომის დანაწილების შედეგად მიღებული უთანასწორობის წინააღმდეგ ბრძოლაში ქალსა და კაცს შორის, მეორე მხრივ, კულტურული და რელიგიური წარმოდგენების წინააღმდეგ ქალისა და მამაკაცის როლების შესახებ. დისკუსიები გრძელდება, თუ როგორ უნდა ჩამოყალიბდეს ამ წინააღმდეგობის ფორმები. ადამიანები, რომლებიც არ არიან რომელიმე პარტიის ან ორგანიზაციის წევრები, ხშირად მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ მემარცხენე პოლიტიკის შესახებ დაწყებულ დისკუსიებში. პირიქითაც, PKK-სთან ერთად გარკვეული საკითხის გარშემო აქტიურდებიან ადამიანები და ამ საკითხებს პარტიის მიღმა, სხვა სივრცეებში განიხილავენ.

აქცევს თუ არა ყურადღებას PKK ასეთ დისკუსიებს?

ისინი მტკიცედ ეყრდნობიან საკუთარ განათლებასა და იდეოლოგიას. ამავდროულად, სხვადასხვა რეგიონებში, რომლებიც იზიარებენ მოძრაობის შეხედულებებს, ნახავთ წიგნის მაღაზიებს, რომლებშიც მოაზროვნეთა ფართო სპექტრია წარმოდგენილი. ადგილობრივად გამოცემულ ვალერსტეინის, ჩომსკის, ადორნოს თუ გრამშის თარგმანებს. განსაკუთრებით საინტერესო იყო სუფი ნეჯათ აგირნასლის წერილი, რომელიც, სავარაუდოდ, თურქული MLKP-ის წევრი იყო და კობანის დაცვის დროს დაიღუპა. მას თავის წერილში მოხსენიებული ჰყავს ისეთი მემარცხენე ფემინისტი მოაზროვნეები , რომელსაც მაოისტური ორგანიზაციის წევრისგან არ მოელით. ცოტა ხნის წინ PKK-სთან დაახლოებულმა წრეებმა მოაწყვეს კონფერენცია ჰამბურგში, სადაც მიიწვიეს მემარცხენე მოაზროვნეები ჯონ ჰოლოუეი და დევიდ ჰარვი.

მემარცხენე თურქული ჯგუფების ჩართვა როჟავაში იწვევს თუ არა რაიმე ცვლილებას თურქულ მემარცხენეობაში?

მე ვერ შევაფასებ ამის მნიშვნელობას. უფრო მნიშვნელოვანია ქურთული მემარცხენე HDP-ის განვითარება და მხარდამჭერების მოპოვება დასავლეთ თურქეთში. ქურთული პარტიები ყოველთვის ცდილობდნენ თურქ მემარცხენეებთან ალიანსის დამყარებას, ხშირად ერთად მონაწილეობდნენ არჩევნებში, მაგრამ მცირე პარტიებად. HDP[8] ცდილობს შექმნას პარტიული სტრუქტურა, რომელიც მოეწონება მემარცხენე თურქებსაც და უფრო ფართოა, ვიდრე რადიკალური ჯგუფები. თუ ამ წარმატებას მიაღწევენ, პოლიტიკური გარღვევის შანსი არსებობს.

როჟავამ დიდი ყურადღება მიიპყრო კობანში ისლამური სახელმწიფოს წინააღმდეგ ბრძოლის დროს. PYD-ს ბრალად ედება ასადის რეჟიმთან გარიგება: რეჟიმი გამოიყვანს თავის ჯარებს, PYD არ გახსნის ახალ ფრონტს. ამან მომგებიანი სიტუაცია შექმნა ასადისა და ქურთებისთვის.

2005 წლიდან ხალხი დემოკრატიული ავტონომიის იდეაზე მუშაობს. თურქეთშიც ყალიბდება ასეთი სტრუქტურები და ცდილობენ, იგივე პროცესი დაიწყოს ირანში. მაგრამ როჟავაში ამ გეგმამ სრულიად განსხვავებული ფორმა მიიღო, ნაწილობრივ, ომის გამო. ცდილობენ, გეგმა ჩამოაყალიბონ ძალოვანი სტრუქტურების შიგნით. სირიის სამოქალაქო ომმა ამ გეგმას განვითარების შესაძლებლობა მისცა, თუმცა ვერ ვიტყვი, რომ მოძრაობას ასე სურდა. PYD თავიდანვე აცხადებდა, რომ ასადის რეჟიმის წინააღმდეგ შეიარაღებულ ბრძოლას ეწინააღმდეგებოდა და მხარს უჭერდა მშვიდობიან საპროტესტო გამოსვლებს. მაგრამ, როცა შეიარაღებული ბრძოლა დაიწყო და არსებობდა საფრთხე, რომ სირიის თავისუფალი არმია ან ჯიჰადისტები შემოვიდოდნენ როჟავაში, ისინი სწრაფად შეიარაღდნენ.

PYD ამტკიცებს, რომ YPG ან YPJ პარტიის მილიცია არ არის, არამედ როჟავას თავდაცვითი ძალები, სხვა ქურთული ჯგუფები ამას არც ისე სარწმუნოდ მიიჩნევენ და ამ ორგანიზაციებს PYD-ის პარტიულ მილიციად თვლიან.

მართალია ეს სამხედრო ძალები მჭიდროდ არიან დაკავშირებული PYD-სთან, მაგრამ YPG-YPJ-ში არიან ჯგუფები, რომლებიც სრულად არ არიან PYD-ის წევრები. მაგალითად, არაბული ან ქრისტიანული დანაყოფები. ვფიქრობ PYD-მ გონივრული გადაწყვეტილება მიიღო, როცა მილიციის რაოდენობა შეზღუდა ამ რეგიონში. ხოლო YPG/YPJ-ს გარდა ადგილობრივი ქვედანაყოფები წარმოდგენილნი არიან სამეთაურო სტრუქტურებშიც. ადგილობრივი ერთეულები იცავენ საკუთარ სოფლებს, მაგრამ არ გადაადგილდებიან. მათი გაგზავნა სხვა რეგიონში შეუძლებელია.

მაგრამ არსებობს აშკარა წინააღმდეგობები, ერთი მხრივ PYD-სა და მეორე მხრივ, სირიულ პარტიებს შორის, რომლებიც დაკავშირებულნი არიან პრემიერ-მინისტრ ბარზანის[7] ერაყის ქურთული დემოკრატიულ პარტიასთან (KDP) და ქურთისტანის პატრიოტულ კავშირთან ერაყიდან. ამ პარტიებს ძალიან განსხვავებული წარმოდგენა აქვთ ძალაუფლების, მომავლისა და ქურთების თვითმმართველობის განვითარების შესახებ. ისინი ბევრად უფრო კონსერვატიულები არიან.

ასევე მწვავე წინააღმდეგობებია PYD-სა და ასადის არაბულ ოპოზიციას შორის. PYD არასდროს ყოფილა ასადის წინააღმდეგ შეიარაღებული ბრძოლის მომხრე, მაგრამ არაბული ოპოზიციისთვის შეიარაღებული ბრძოლა თავისუფალი არჩევანი არ ყოფილა, ეს იყო თავდაცვა. PYD-ს ბრალად ედება ასადისთვის რეჟიმის ხელში ჩაგდებაში მონაწილეობა, არა მხოლოდ ახალი ფრონტის ჩამოყალიბების თავიდან აცილების გამო, არამედ როჟავაში ასადის საწინააღმდეგო დემონსტრაციების ჩახშობის გამო. YPG-ის მიერ პროტესტის ჩახშობისას ადამიანები დაიხოცა. როგორ ფიქრობთ, როგორ განვითარდება ეს ურთიერთობა?

ადგილობრივ დონეზე გარკვეული თანამშრომლობა არსებობს, რამდენიმე არაბული ტომი შეუერთდა PYD-ის ბრძოლას. მაგრამ, პოლიტიკურად, ორგანიზებულ ოპოზიციასთან ურთიერთობა გაცილებით რთულია, თუნდაც სირიის თავისუფალი არმიის (FSA) ნაწილებთან თანამშრომლობა. ჯიჰადები ძალიან გაძლიერდნენ არაბულ ოპოზიციაში და მათი მსოფლმხედველობა პირდაპირ ეწინააღმდეგება PYD-ს.

ავტორიტარიზმის ბრალდებების გარდა, უფრო მეტი ბრალდებაა YPG-ის მიერ ადამიანის უფლებების დარღვევის შესახებ, მაგალითად, ცოტა ხნის წინ გავრცელდა ინფორმაცია, რომ მათ ზოგიერთ სოფელში არაბი მაცხოვრებლები გააძევეს ისლამური სახელმწიფოს წინააღმდეგ ბრძოლის საფარქვეშ.

PYD იცავს როჟავას, რომელიც კულტურული და ეთნიკური მრავალფეროვნების გამოხატულებაა. მაგალითად, აფრინში ბევრი ალევიტი ცხოვრობს და თანაპრეზიტენტი ქალიც ალევიტია. ციზირში დიდი არაბული მოსახლეობაა და ერთ-ერთი თანაპრეზიდენტი არაბია. იმავეს ხედავთ ადგილობრივ დონეზე.

PYD-სა და სირიის ქურთისტანის დემოკრატიული პარტიის [KDP] მოკავშირეებს შორის მთავარი განსხვავება, არაბული მოსახლეობის მიმართ დამოკიდებულებაში გამოიხატება. KDP ამბობს, რომ ეს ხალხი ბაასის[9] რეჟიმის დროს, არაბიზაციის პოლიტიკის ფარგლებში ჩამოიყვანეს და უნდა წავიდნენ, იმის მიუხედავადაც, თუკი მათი მრავალი თაობა ცხოვრობდა აქ. PYD ამბობს, რომ ყველა, ვინც ახლა ცხოვრობს როჟავაში, უნდა იყოს ჩართული ახალი საზოგადოების მშენებლობაში.

კობანის დაცვის ოპერაცია წარმატებით დასრულდა ნაწილობრივ დასავლური ძალების დახმარების შედეგად და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, აშშ-ს საჰაერო თავდასხმების შედეგად.ზოგიერთი კრიტიკოსი ამბობს, რომ PYD გახდა დასავლეთის იარაღი – როგორ უპასუხებდით ამ პრეტენზიას?

ასეთი კრიტიკა მოითხოვს, რომ წმინდა იდეოლოგიურ საზღვრებში იმოქმედო. ასეთი სიწმინდის შენარჩუნება შესაძლებელია, თუ თავად არ ხარ ჩართული ბრძოლაში. თუ ხართ, მაშინ იმ ძალების ფარგლებში მოგიწევთ ბრძოლა, რომლებიც თქვენ არ შეგირჩევიათ. აშშ-ზე ზეწოლის გარდა, დაებომბა ისლამური სახელმწიფო, სხვა ვარიანტი არ არსებობდა, ასეც მოახერხეს, ძალიან ჭკვიანურად. თავდასხმამდე ცოტა ხნით ადრე, თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ არ თვლიდა კობანს სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე ტერიტორიად. PYD-მ კობანის დაცვა სტრატეგიული მნიშვნელობის გახადა. ქალაქი რომ დაცემულიყო, უზარმაზარი მორალური დარტყმა იქნებოდა დასავლეთზე, რომელიც გავლენას მოახდენდა აშშ-ზეც. ისლამური სახელმწიფო გაძლიერდებოდა. შეიძლება ითქვას, რომ ქურთებმა აიძულეს დასავლეთი ჩარეულიყვნენ.

კობანის ერთ-ერთმა დამცველმა Twitter-ზე დაწერა, რომ აუცილებლად სთხოვდნენ საერთაშორისო მემარცხენეობას დახმარებას, საჰაერო ძალები თუ ეყოლებოდათ.

მაგრამ მაშინაც კი, თუ PYD-ს სხვა არჩევანი არ ჰქონდა, გახდა თუ არა იგი ახლა აშშ-ზე დამოკიდებული თავისი ნების საწინააღმდეგოდ?

მე ვერ ვხედავ ამ დამოკიდებულებას. შესაძლოა, არის შეთანხმებები, რომლებზეც ჩვენ არაფერი ვიცით, მაგრამ PYD-მ არამარტო შეძლო გადარჩენა, არამედ ახლა უფრო ძლიერია ვიდრე ადრე. მათი წარმატების სიმბოლოდ კობანი იქცა.

მაგრამ მომავალში, შეერთებული შტატები, სავარაუდოდ, როჟავას პროექტის წინააღმდეგი იქნება, თუ, მაგალითად, PYD დაჟინებით მოითხოვს ნავთობის მსგავსი საქონლის საერთო საკუთრებაში გადაცემას.

სავარაუდოა, მაგრამ თქვენ ეჭვქვეშ ისიც უნდა დააყენოთ რამდენად დიდი გავლენა ექნება აშშ-ს ამ რეგიონზე მომავალში. 2003 წლიდან და ერაყში შეჭრის შემდეგ, აშშ-ის გავლენა მცირდება. ადგილობრივი ძალები, როგორიცაა თურქეთი, ყატარი და საუდის არაბეთი, ბევრად უფრო მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ ადგილობრივ მოვლენებში, ვიდრე აშშ. იგი ჯერ კიდევ ძალაუფლების ცენტრია, მაგრამ არა ისეთი ძლიერი, როგორც ადრე იყო.

ამჟამად, თურქეთი ქურთული მოძრაობის მტერია.

თურქეთი მთელი ძალით ცდილობს PKK-ისა და PYD-ის მარგინალიზებას, მაგრამ უშედეგოდ. თურქეთის სახელმწიფოს ურთიერთობა მმართველ პარტიებთან სამხრეთ ქურთისტანსა და ჩრდილოეთ ერაყში, სულ სხვა საკითხია. მათ დიდი ხნის განმავლობაში კარგი ურთიერთობა ჰქონდათ, მაგრამ ეს კავშირები ახლახან შეირყა. როდესაც ჩრდილოეთ ერაყში, ერაყის ქურთისტანის დედაქალაქი, ერბილი საფრთხის წინაშე აღმოჩნდა და დიდი ალბათობა იყო იმისა, რომ ისლამურ სახელმწიფო ჩაეგდო ხელში, ბარზანმა თურქეთს მიმართა დახმარებისთვის, თუმცა პასუხი არ მიუღია.

PYD ამტკიცებს, რომ თურქეთის სახელმწიფო აქტიურად უჭერს მხარს ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ისლამური სახელმწიფო და ჯაბჰათ ალ-ნუსრა. რამდენად სანდოა ეს ბრალდებები?

ვფიქრობ, ამის დასაჯერებლად საკმარისი საფუძველი არსებობს. მრავალი მინიშნებაა იმისა, რომ თურქეთმა არაპირდაპირი და პირდაპირი მხარდაჭერა გაუწია ჯიჰადისტურ დაჯგუფებებს. მაგალითად, არსებობს ვიდეო მასალა, სადაც ჩანს, თუ როგორ აკავშირებენ მებრძოლებს თურქეთის არმიასთან საზღვარზე, ჯიჰადისტების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე. იარაღის მიწოდებაში ასევე ჩართული იყო თურქეთის საიდუმლო სამსახური MIT. უთვალავი მაგალითია სახსენებელი. ახლახან გაირკვა, რომ როდესაც ჩრდილოეთ სირიაში სომხური ქალაქი ქესაბი აიღეს, თურქეთმა საარტილერიო დახმარება გაუწია ჯიჰადისტ თავდამსხმელებს. ანკარაში დაუბრკოლებლად შეიკრიბნენ ჯიჰადისტური დაჯგუფებების ლიდერები, ჯიჰადისტებს თურქეთის საავადმყოფოებში მკურნალობდნენ და ა.შ.

ვის მიერაა ორგანიზებული ასეთი კავშირები, თურქეთის ე.წ „ღრმა სახელმწიფოს“ მიერ თუ აქტიური სამთავრობო პოლიტიკის ნაწილია?

ვფიქრობ, ეს გადაწყვეტილია ხელისუფლების დონეზე. თურქეთის საგარეო პოლიტიკა AKP-ის მთავრობის პირობებში, ეგრეთ წოდებული, ნეო-ოსმანიზმი, ეფუძნება სუნიტურ იდენტობის პოლიტიკას, სუნიტური მოძრაობების მხარდაჭერას სირიასა და ერაყში. ყატარი და საუდის არაბეთი ასევე ცდილობენ სუნიტური მოძრაობების მეშვეობით მოიპოვონ გავლენა, ისევე როგორც მუჰამედ მურსი ცდილობდა ეგვიპტის პრეზიდენტობის დროს. თურქეთი უშედეგოდ ცდილობდა PYD-ის რეპრესირებას მის მიმართ მტრულად განწყობილი სუნიტური ჯგუფების მხარდაჭერით. ეს პოლიტიკა ნიშნავს, რომ თურქეთის სახელმწიფო ცეცხლთან თამაშობს. „ისლამური სახელმწიფო“ უკვე არაერთხელ დაემუქრა თურქეთს თავდასხმით, თუ მისი მთავრობა შეცვლიდა დამოკიდებულებას. ისლამური სახელმწიფოს ბევრ მებრძოლს აქვს თურქული წარმომავლობა, რამაც მომავალში შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას თავად თურქეთს, მით უმეტეს, რომ ისლამური სახელმწიფოს მხარდაჭერა თურქეთში გაიზარდა.

რამდენიმე კვირის წინ ასადის რეჟიმმა განაცხადა, რომ ქურთული დროშების საწინააღმდეგო არაფერი აქვს, რაც სიმბოლური გარღვევაა არაბული ნაციონალისტური ბაასისტური იდეოლოგიიდან. შეიძლება თუ არა ეს სირიის ავტონომიური ქურთული რეგიონის დაარსების წინასწარმეტყველებად ჩავთვალოთ?

ქურთების ავტონომია უკვე რეალობად იქცა და თუნდაც, ასადის რეჟიმი მის წინააღმდეგ წავიდეს, მეეჭვება, ამან რამე შეცვალოს.

ბოლო კვირების განმავლობაში YPG/YPJ-სა და სირიის სამთავრობო არმიას შორის სასტიკი ბრძოლა გაიმართა. არის იმის ალბათობა, რომ ეს რეალურ ომში გადაიზრდება?

ძნელი სათქმელია, მაგრამ ასადს არ აქვს ასეთი ომის ინტერესი, მისი რეჟიმი უკვე დასუსტებულია. ასადს სურს შეთანხმების მიღწევა. PYD-საც არ აქვს ასეთი დაპირისპირების ინტერესი, მათ ხელები სავსე აქვთ იარაღით ისლამური სახელმწიფოსა და ალ-ნუსრას წინააღმდეგ ბრძოლაში. თუმცა არსებული მდგომარეობა არასტაბილურია და ასე დიდხანს ვერ გაგრძელდება.

*ინტერვიუ პირველად გამოქვეყნდა Actie voor Rojava-ზე, სათაურით “ქურთების ავტონომია: ოცნებასა და რეალობას შორის”.

შენიშვნები:

1. YPG – სახალხო თავდაცვის ქვედანაყოფები, ან ხალხის დაცვის ქვედანაყოფები. ჩამოყალიბდა 2011 წელს სირიის სამოქალაქო ომის დროს. ქვედანაყოფები შედგება ქურთებისგან, არაბებისგან და უცხოელი მოხალისეებისგან. 2015 წელს დიდი გამარჯვება მოიპოვეს კობანის ალყის დროს. იბრძვიან ISIL-ის წინააღმდეგ, ასევე სირიელი მეამბოხე ჯგუფებისა და თურქეთის შეიარაღებული ძალების წინააღმდეგ. YPG თურქეთში მიჩნეულია ტერორისტულ ორგანიზაციად, რომელსაც მჭიდრო კავშირები აქვს PKK-სთან.

შვედეთის სავარაუდო მხარდაჭერა YPG-ისთვის არის ერთ-ერთი მიზეზი, რამაც გამოიწვია თურქეთის წინააღმდეგობა შვედეთისა და ფინეთის ნატოში გაწევრიანების შესახებ.

2. PYD – დემოკრატიული კავშირის პარტია. ქურთული მემარცხენე პოლიტიკური პარტია, რომელიც ჩამოყალიბდა 2003 წლის 20 სექტემბერს ჩრდილოეთ სირიაში.

3. PKK – ქურთისტანის მუშათა პარტია. ქურთული პოლიტიკური ორგანიზაცია, რომელიც ამჟამად სამხრეთ-აღმოსავლეთ თურქეთის მთიან რეგიონებში და ჩრდილოეთ ერაყშია დაფუძნებული.

1990-იან წლებამდე ორგანიზაციის მიზანს ქურთული სახელმწიფოს შექმნა წარმოადგენდა, დღესდღეობით იგი იბრძვის საყოველთაო ავტონომიისთვის. თურქეთში, აშშ-ში და ევროკავშირში მიჩნეულია ტერორისტულ ორგანიზაციად. დღესდღეობით ქურთულ ენაზე განათლების მოთხოვნას, თურქეთი PKK-ის მხარდაჭერად და ტერორიზმის ხელშეწყობად თვლის.

4. PJAK – ქურთისტანის თავისუფლების პარტია, დაარსდა 2004 წელს ერაყში. მისი მიზანია, ირანში სეკულარული და დემოკრატიული პოლიტიკური სისტემის ჩამოყალიბება და გენდერული თანასწორობის გაზრდა.
ჯგუფის წევრები ძირითადად ირანელი ქურთები არიან, ასევე ბევრი ქურთი მხარდამჭერი ჰყავთ ერაყიდან, სირიიდან და თურქეთიდან.

შედგება დაახლოებით 3000 წევრისგან, რომლებიც ქანდილის მთებში არიან მობილიზებულნი.

2009 წელს, PJAK დასახელდა ტერორისტულ ორგანიზაციად შეერთებული შტატების ფინანსთა დეპარტამენტის მიერ, მიზეზად დასახლებული იყო PKK-სთან მჭიდრო კავშირი.

5. აბდულა ოჯალანი – ქურთისტანის მუშათა პარტიის (PKK) ერთ-ერთი დამფუძნებელი წევრი და ქურთი პოლიტიკური პატიმარი თურქეთში.

90-იანი წლების ბოლომდე იგი სირიაში იმყოფებოდა. მას შემდეგ, რაც სირია იძულებით დაატოვებინეს, 1999 წელს, თურქეთის ეროვნულმა სადაზვერვო სააგენტომ (MIT) აშშ-ის დახმარებით ნაირობში გაიტაცა და წაიყვანეს თურქეთში. სასამართლო პროცესის შემდეგ, 125-ე მუხლით, რომელიც შეიარაღებული ორგანიზაციის შექმნას ეხება, მას სიკვდილი მიუსაჯეს.
სასჯელი შეუცვალეს უვადო თავისუფლების აღკვეთით. 1999 წლიდან 2009 წლამდე იგი ერთადერთი პატიმარი იყო იმრალის ციხეში, მარმარილოს ზღვაში, სადაც დღემდე იმყოფება. მას ციხიდან გამოქვეყნებული აქვს რამდენიმე წიგნი.
ოჯალანის დემოკრატიული კონფედერალიზმის ფილოსოფია დღემდე გამოიყენება ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ სირიის ავტონომიურ თვითმმართველობაში.

6. მიურეი ბუკჩინი – ამერიკელი სოციალური თეორეტიკოსი, ისტორიკოსი და პოლიტიკური ფილოსოფოსი.

ბუკჩინმა ანარქიზმის, ლიბერტარიანული სოციალიზმისა და ეკოლოგიზმის ფარგლებში ჩამოაყალიბა და განავითარა სოციალური ეკოლოგიისა და ურბანული დაგეგმარების თეორია.

ბოლო წლებში საკუთარ თავს უწოდებდა “კომუნალისტს”, მისი თეორიული შრომა მიზნად ისახავდა ისეთი საზოგადოების ჩამოყალიბებას, რომელიც დემოკრატიულობის, გენდერული თანასწორობისა და ეკოლოგიური მდგრადობის პრინციპებს ითვალისწინებს.

7. მასუდ ბარზანი – ქურთული ნაციონალიზმის ერთ-ერთი ლიდერის, მუსტაფა ბარზანის შვილი. იბრძოდა ფეშმარგას რიგებში ირან-ერაყის ომის დროს ბაღდადის წინააღმდეგ. სადამ ჰუსეინის მმართველობის დამხობის შემდეგ ჩრდილოეთ ერაყში შეიქმნა ქურთული ავტონომიური ერთეული, რომელსაც მართავს 2005 წლიდან.

8. HDP – “სახალხო დემოკრატიული პარტია” თურქეთში, ორიენტირებულია ეთნიკური უმცირესობების, სექსუალური უმცირესობების, გენდერული თანასწორობის საკითხებზე.

9. ბაასი – არაბთა სოციალისტური აღორძინების პარტია, შემოკლებით, ბაასი (აღორძინება). არაბული პოლიტიკური პარტია სირიაში. ჩამოყალიბდა 1947 წელს მიშელ აფლიაკისა და სალაჰ ად-დინ ბიტარის მიერ. პარტიის დაარსების მიზანი სოციალიზმის მშენებლობა და არაბების გაერთიანება იყო. პარტიის ძირითადი იდეოლოგია კი პანარაბული მოძრაობა.

პარტიის ლოზუნგია „ერთიანობა, თავისუფლება, სოციალიზმი“.

ოფისები აქვს სირიაში, ერაყში, ალჟირში, ბაჰრეინში, ეგვიპტეში, იორდანიაში, ქუვეითში, ლიბანში, ლიბიაში, მავრიტანიაში, პალესტინაში, სუდანში, ტუნისში და იემენში.

1963 წელს ბაასის პარტიის ერაყულმა დაჯგუფებამ მოახერხა და ხელისუფლება ხელში ჩაიგდო სამხედრო გადატრიალების შედეგად. მაგრამ მათი რეჟიმი დაამხეს რამდენიმე თვის შემდეგ. ამავე წელს ბაასისტებმა სირიაში ხელისუფლება ხელში ჩაიგდეს. ამ წლიდან იწყება პარტიის ხანგრძლივი მმართველობა სირიაში.

არაბთა სოციალისტური აღორძინების ერთიანი პარტია 1966 წელს დაიშალა ორ დე-ფაქტო დამოუკიდებელ პარტიად: პროსირიულ და პროერაყულ ნაწილებად პირველი მათგანი მართავს სირიას დღემდე, ხოლო მეორე მათგანი დაამხეს 2003 წელს.